Sáng kiến kinh nghiệm Dạy học theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh qua bài Động cơ đốt trong dùng cho xe máy - Công nghệ lớp 11

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
 ----￿￿￿----
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 ĐỀ TÀI:
DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG 
 LỰC CHO HỌC SINH QUA BÀI “ĐỘNG CƠ ĐỐT 
 TRONG DÙNG CHO XE MÁY – CÔNG NGHỆ 11”
 Lĩnh vực: Công nghệ - Vật lý
 Năm học: 2020-2021
 1 MỤC LỤC
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ.....................................................................................................1
 I. Lý do chọn đề tài ........................................................................................................4
 II. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................4
 III. Đối tượng, thời gian, phương pháp nghiên cứu ...................................................5
 IV. Phạm vi nghiên cứu.................................................................................................5
 V. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................5
 VI. Đóng góp mới của đề tài .........................................................................................5
PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ............................................................................6
 I. Cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn ....................................................................................6
 1. Cơ sở lý luận............................................................................................................6
 2. Cơ sở thực tiễn.........................................................................................................7
 II. Một số kiến thức về các loại xe máy hiện nay ........................................................8
 1. Các hệ thống làm mát của động cơ xe máy .............................................................8
 2. Hệ thống cung cấp nhiên liệu và không khí trên các dòng xe máy hiện nay.........11
 3. Hệ thống truyền lực trên xe máy............................................................................12
 III. Vận dụng kiến thức thực tế liên quan đến nội dung Bài 34: Động cơ đốt trong 
 dùng cho xe máy...........................................................................................................18
 1. Cách chạy xe qua đường ngập nước .....................................................................18
 2. Cách khắc phục xe máy lâu ngày không nổ được..................................................20
 3. Một số lưu ý để sử dụng xe máy đúng cách ...........................................................21
 4. Giới thiệu hệ thống truyền động của động cơ xe tay ga........................................22
 IV. Kế hoạch bài dạy theo định hướng phát triển năng lực học sinh .....................26
 V. Thực nghiệm sư phạm............................................................................................39
PHẦN III. KẾT LUẬN....................................................................................................46
 I. Tính khoa học............................................................................................................46
 II. Ý nghĩa của đề tài....................................................................................................46
 III. Một số kiến nghị, đề xuất ......................................................................................47
 1. Với các cấp quản lí giáo dục .................................................................................47
 2. Với giáo viên..........................................................................................................47
 3. Với học sinh ...........................................................................................................47
TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................................46
MỘT SỐ HÌNH ẢNH TRONG HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC.........................................47
 3 III. Đối tượng, thời gian, phương pháp nghiên cứu
1. Đối tượng nghiên cứu
 - Đối tượng dạy học là học sinh khối 11.
 - Bài dạy được tiến hành trong 1 tiết học.
2. Thời gian nghiên cứu. Năm học: 2019 - 2020, 2020 - 2021.
3. Phương pháp nghiên cứu
 - Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Thông qua sách, vở, tạp chí, các trang 
mạng
 - Phương pháp khảo sát: Khảo sát học sinh khối 11 thông qua một số tiết dạy 
Công nghệ.
 - Phương pháp phân tích tổng hợp, thống kê.
IV. Phạm vi nghiên cứu
 Vận dụng thích hợp, logic một số giải pháp, phương pháp dạy học tích cực vào 
dạy học bài “Động cơ đốt trong dùng cho xe máy” môn Công nghệ lớp 11 THPT.
V. Nhiệm vụ nghiên cứu
 - Xác định thống nhất các hệ thống năng lực chung cốt lõi và năng lực chuyên 
môn đối với môn Công nghệ. Từ đó, vận dụng thích hợp, logic một số giải pháp, 
phương pháp dạy học tích cực và áp dụng vào dạy học bài “Động cơ đốt trong 
dùng cho xe máy” theo yêu cầu của việc dạy học theo định hướng phát triển năng 
lực cho học sinh.
 - Xác định được các năng lực cần hình thành và phát triển của học sinh thông 
qua bài “ Động cơ đốt trong dùng cho xe máy” - môn Công nghệ 11. Từ đó, đưa ra 
các giải pháp và các hoạt động dạy học cụ thể để phát triển từng năng lực đó.
VI. Đóng góp mới của đề tài
 Đề tài dạy học theo định hướng phát triển năng lực có sử dụng các kỹ thuật 
dạy học tích cực là giải pháp mới giải quyết một số vấn đề sau:
 + Giúp các giáo viên có cái nhìn rõ ràng, cụ thể hơn về đổi mới phương pháp 
dạy học theo định hướng phát triển năng lực, đổi mới kiểm tra đánh giá là nhiệm 
vụ đã và đang rất quan trọng của ngành giáo dục, từ đó nâng cao hiệu quả dạy học 
góp phần giảm áp lực, củng cố và nâng cao lòng yêu nghề, nhiệt huyết với nghề 
nghiệp của mình.
 + Rèn luyện cho học sinh khả năng tự chủ tự học, khả năng sáng tạo và yêu 
thích môn học. Bên cạnh đó giúp các em hình thành một số năng lực cơ bản của 
người lao động trong thời đại mới (khả năng lập kế hoạch làm việc,khả năng hợp 
tác, khả năng thuyết trình, khả năng tự khẳng định mình. ).
 5 2. Cơ sở thực tiễn
 Trước đây căn cứ vào sách giáo khoa giáo viên lấy nội dung kiến thức, kĩ 
năng làm mục tiêu hướng tới, càng cung cấp nhiều nội dung, học sinh biết càng 
nhiều càng tốt. Với cách dạy này, không quan tâm nhiều đến việc vận dụng những 
kiến thức đã biết và hiểu vào thực hành, liên hệ và ứng dụng vào các tình huống 
của đời sống. Hệ quả là học sinh tiếp nhận kiến thức một cách thụ động, gần như là 
áp đặt, chưa thấy được bản chất cụ thể của vấn đề. Học sinh có thể hiểu biết nhiều 
nhưng làm thì không được bao nhiêu, việc thực hành hay ứng dụng các kiến thức 
đó trở nên lúng túng, vụng về.
 Qua thực tế giảng dạy của bản thân, tôi nhận thấy cần phải thay đổi cách dạy, 
cũng như cách học của học sinh. Mỗi khi dạy một vấn đề gì, một kiến thức nào đó, 
giáo viên cần phải xác định rõ: dạy cái này để làm gì, giúp được gì cho học sinh; 
những hiểu biết đó có thể vận dụng vào tình huống nào trong cuộc sống? Học sinh 
cũng phải tự đặt ra cho mình câu hỏi tương tự và tìm câu trả lời. Không nhồi nhét, 
cung cấp kiến thức có sẵn như cách dạy cũ, dạy học theo định hướng phát triển 
năng lực yêu cầu học sinh tham gia tích cực vào giờ học, tự tìm kiếm, phát hiện 
vấn đề, trao đổi, tranh luận để đi đến những hiểu biết về kiến thức và cách làm. Kết 
hợp giữa công nghệ thông tin, ứng dụng từ việc sử dụng điện thoại thông minh và 
kiến thức thực tiễn vào giảng dạy bài “ Động cơ đốt trong dùng cho xe máy – Công 
nghệ 11”, giúp cho học sinh tiếp cận bài học một cách đơn giản và rõ ràng hơn. 
Tạo hứng thú, giúp các em đạt được một số năng lực cần thiết để vận dụng vào 
cuộc sống hằng ngày.
 Trong đề tài này, tôi mạnh dạn đưa những kiến thức thực tiễn, các phương 
pháp đổi mới cách dạy và cách học tạo hứng thú, nâng cao hiệu quả học tập môn 
Công nghệ. Qua đó, học sinh đạt được một số năng lực cần thiết, dựa trên các căn 
cứ sau:
2.1. Căn cứ vào chương trình tài liệu
 Đối với phân phối chương trình của môn Công nghệ 11 bài 34 được dạy trong 
1 tiết theo sách giáo khoa mới nhìn chung là phù hợp giữa thời lượng phân phối và 
yêu cầu kiến thức cần đạt được. Khi trình bày nguyên lý hoạt động ở trong phần 
này kiến thức đều là trừu tượng, vì không nhìn thấy được quá trình hoạt động của 
các hệ thống, do vậy khiến học sinh khó tiếp thu bài.
2.2. Căn cứ vào phương tiện dạy học của nhà trường
 Hiện nay với trường THPT có máy chiếu, có các phòng chuyên dùng cho việc 
tổ chức dạy bằng giáo án điện tử, việc dạy lưu động ở các lớp, nên việc ứng dụng 
công nghệ thông tin vào bài giảng là rất thuận lợi. Trong điều kiện ở trường THPT 
hiện nay, giáo viên không có động cơ để cho các em thực hành mà phải chuyển 
sang thực hành ảo: xem video các loại động cơ hoặc giáo viên phải lấy chính xe 
máy của mình làm đồ dùng dạy học, vì vậy chúng ta nên chọn phương pháp kết 
hợp giữa lí thuyết và kiến thức thực tiễn để học sinh tiếp thu kiến thức một cách
 7 động cơ là rất thấp. Điều này sẽ ảnh hưởng đến công suất cũng như khả năng vận 
hành của xe máy và người điều khiển xe.
 – Ưu điểm: Chi phí chế tạo hệ thống tản nhiệt bằng gió khá rẻ, nên giá thành 
của xe tương đối thấp.
Tuy nhiên, do những ảnh hưởng từ nhược điểm trên, các nhà sản xuất đã nghiên 
cứu và sử dụng các chất liệu mới – những kim lọai có hệ số truyền nhiệt lớn như 
nhôm hay hợp kim nhôm, khối lượng không khí lưu thông qua diện tích làm mát 
phải lớn. Hệ thống làm mát bằng gió tự nhiên chủ yếu được sử dụng trên những 
dòng xe số cơ khí như: wave, dream, Future, Jupiter....Ngoài hệ thống làm mát 
bằng gió, hiện nay còn có hệ thống làm mát bằng gió cưỡng bức, đướcử dụng trên 
các xe như: Future Neo, Super Dream. Cũng tương tự như làm mát bằng gió, tuy 
nhiên luồng khí làm mát sẽ được 1 quạt thổi qua động cơ. Nhược điểm của làm 
mát bằng gió cưỡng bức là hiệu suất tản nhiệt thấp do diện tích được làm mát của 
động cơ không nhiều và gió chỉ lướt qua bề mặt động cơ.
1.2. Hệ thống làm mát bằng nhớt
 Hình 2. Động cơ sử dụng hệ thống làm mát bằng nhớt
 Quá trình hoạt động của động cơ cần có sự có mặt của dầu nhớt để bôi trơn 
các bộ phận, làm giảm các ma sát, đồng thời bảo vệ động cơ tốt hơn. Chính vì thế, 
các nhà sản xuất nghĩ ra ý tưởng làm mát động cơ từ chính lượng nhớt này.
 Két nhớt chính là nơi làm mát nhớt trước khi bôi trơn và làm mát động cơ rồi 
trở về cacte nhớt. Két nhớt sẽ được làm mát bằng gió tự nhiên hoặc làm mát bằng 
gió cưỡng bức. Như thế, thay vì làm mát cả hệ thống động cơ, chỉ cần làm mát 
nhớt trong két nhớt.
 Chính vì đóng vai trò quan trọng, nên việc không bảo dưỡng đúng cách các 
két nhớt có thể khiến cho két bị tắc và dẫn tới nhiều hệ lụy cho việc hoạt động của 
động cơ.
 Hệ thống làm mát bằng nhớt chỉ thích hợp cho các lọai xe có dáng dấp hịên 
đại, cụ thể là các loại xe dòng Naked bike hay Sport bike cỡ nhỏ.
 9 2. Hệ thống cung cấp nhiên liệu và không khí trên các dòng xe máy hiện nay
 Chức năng chính của hệ thống cung cấp nhiên liệu là cung cấp cho động cơ 
hỗn hợp không khí – xăng với tỷ lệ phù hợp với điều kiện hoạt động của động cơ 
và nhiệt độ môi trường. Có hai loại hệ thống nhiên liệu được sử dụng phổ biến cho 
xe máy hiện nay là: hệ thống nhiên liệu dùng bộ chế hòa khí và hệ thống phun 
xăng điện tử.
2.1. Hệ thống nhiên liệu dùng bộ chế hòa khí
 Đa số các xe máy số đang dùng bộ chế hòa khí do hệ thống này khá nhỏ gọn, 
rẻ và dễ dàng sửa chữa.
 Hình 5. Bộ chế hoà khí của động cơ xe máy
2.2. Hệ thống phun xăng điện tử
 Hình 6. Cấu tạo của hệ thống phun xăng điện tử
 11