Sáng kiến kinh nghiệm Dạy học theo dự án trong Bài 15 Cacbon - Hóa học 11

 BÁO CÁO KẾT QUẢ
 NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN 
1. Lời giới thiệu
 Trong xã hội hiện đại, sự phát triển của công nghệ thông tin kèm theo đó 
sự xuất hiện của nhiều ngành khoa học mới làm cho khối lượng tri thức tăng lên 
nhanh chóng. Điều đó đặt ra cho ngành giáo dục một yêu cầu mới không chỉ dạy 
kiến thức mà quan trọng hơn là dạy cho học sinh cách học và tự lập kế hoạch 
học tập để có thể thích nghi với điều kiện mới.
 Công cuộc đổi mới giáo dục theo định hướng phát triển năng lực đã được 
chỉ rõ trong Nghị quyết Trung ương 8 khóa XI: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ 
phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, 
sáng tạo và vận dụng kiến thức, kĩ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ 
áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến 
khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kĩ năng, 
phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức đa 
dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh 
ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học”. Dạy học định 
hướng năng lực đòi hỏi việc thay đổi mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học 
và kiểm tra, đánh giá. Trong đó, việc thay đổi quan niệm và cách xây dựng các 
nhiệm vụ học tập, theo định hướng phát triển năng lực có vai trò quan trọng. 
 Trong thực tiễn giảng dạy hiện nay, hầu hết các thầy cô giáo đều mang 
tâm huyết thay đổi phương pháp giảng dạy hướng tới hoạt động học tập chủ 
động chống lại thói quen học tập thụ động nhưng kết quả học tập của các em 
chưa cao. Có nhiều nguyên nhân khác nhau của vấn đề này:
 - Ý thức học tập của các em chưa tốt, khả năng chủ động tiếp thu kém, 
chịu sự ảnh hưởng không lành mạnh của trào lưu game, phim ảnh tiêu cực.
 - Chương trình học còn nặng ôm đồm kiến thức, thời lượng phân phối 
chương trình chưa hợp lí.
 - Phương pháp dạy học chưa đáp ứng được nội dung sách giáo khoa. Mặc 
dù hầu hết các giáo viên đều chủ động tích cực đổi mới phương pháp giảng dạy 
lấy người học là trung tâm nhưng việc lựa chọn phương pháp phù hợp với nội 
dung bài dạy đối tượng học sinh thì không phải giáo viên nào cũng làm được.
 Dạy học theo dự án là một phương pháp dạy học tích cực, tạo điều kiện cho 
học sinh (HS) chủ động và tự lực trong mọi hoạt động để chiếm lĩnh tri thức bài 
học. Khi học theo dự án, HS có cơ hội hình thành và phát triển các kĩ năng học 
tập và xã hội cần thiết. Vận dụng phương pháp dạy học dự án vào dạy học là 
một hướng đi đúng trong dạy học. Hóa học là môn học lí thuyết gắn bó chặt chẽ 
 1 đã học trong quá trình thực hiện và tạo ra những sản phẩm của chính mình. 
Chương trình dạy học theo dự án được xây dựng dựa trên những câu hỏi định 
hướng quan trọng, lồng ghép các chuẩn nội dung và tư duy bậc cao trong những 
bối cảnh thực tế.
 Bài học thiết kế theo dự án chứa đựng nhiều kỹ thuật dạy học khác nhau, 
có thể lôi cuốn được mọi đối tượng học sinh không phụ thuộc vào cách học của 
các em. Thông thường học sinh sẽ được làm việc với các chuyên gia và những 
thành viên trong cộng đồng để giải quyết vấn đề, hiểu sâu nội dung hơn. Các 
phương tiện kỹ thuật cũng được sử dụng để hỗ trợ việc học. Trong quá trình 
thực hiện dự án có thể vận dụng nhiều cách đánh giá khác nhau để giúp học sinh 
tạo ra những sản phẩm có chất lượng.
 Một số đặc điểm của phương pháp dạy học theo dự án:
 - Định hướng thực tiễn: chủ đề của dự án xuất phát từ những tình huống 
của thực tiễn xã hội, thực tiễn nghề nghiệp cũng như thực tiễn đời sống. Nhiệm 
của dự án cần chứa đựng những vấn đề phù hợp với trình độ và khả năng nhận 
thức của người học. Các dự án học tập có ý nghĩa thực tiễn xã hội, góp phần gắn 
việc học tập trong nhà trường với thực tiễn đời sống, xã hội. Trong những 
trường hợp lí tưởng, việc thực hiện các dự án có thể mang lại những tác động xã 
hội tích cực.
 - Định hướng hứng thú người học: HS được tham gia chọn đề tài, nội 
dung học tập phù hợp với khả năng và hứng thú cá nhân. Ngoài ra, hứng thú của 
người học cần được tiếp tục phát triển trong quá trình thực hiện dự án.
 - Mang tính phức hợp, liên môn: nội dung dự án có sự kết hợp tri thức của 
nhiều lĩnh vực hoặc nhiều môn học khác nhau nhằm giải quyết một nhiệm vụ, 
vấn đề mang tính phức hợp.
 - Định hướng hành động: trong quá trình thực hiện dự án có sự kết hợp 
giữa nghiên cứu lý thuyết và vận dụng lý thuyết vào trong hoạt động thực tiễn, 
thực hành. Thông qua đó, kiểm tra, củng cố, mở rộng hiểu biết lý thuyết cũng 
như rèn luyện kỹ năng hành động, kinh nghiệm thực tiễn của người học.
 - Tính tự lực của người học: trong dạy học theo dự án, người học cần 
tham gia tích cực, tự lực vào các giai đoạn của quá trình dạy học. Điều đó cũng 
đòi hỏi và khuyến khích tính trách nhiệm, sự sáng tạo của người học. GV chủ 
yếu đóng vai trò tư vấn, hướng dẫn, giúp đỡ. Tuy nhiên, mức độ tự lực cần phù 
hợp với kinh nghiệm, khả năng của học sin và mức độ khó khăn của nhiệm vụ.
 - Cộng tác làm việc: các dự án học tập thường được thực hiện theo nhóm, 
trong đó có sự cộng tác làm việc và sự phân công công việc giữa các thành viên 
trong nhóm. Dạy học theo dự án đòi hỏi và rèn luyện tính sẵn sàng và kỹ năng 
 3 điều tra khách mời cần thiết thông tin thu được.
 cho HS.
 • Thảo luận • Xây dựng sản phẩm hoặc 
 với các • Chuẩn bị cơ sở vật bản báo cáo.
 thành viên chất, tạo điều kiện 
 • Liên hệ, tìm nguồn giúp 
 khác thuận lợi cho các em 
 đỡ khi cần.
 thực hiện dự án.
 • Tham vấn 
 • Thường xuyên phản hồi, 
 giáo viên • Bước đầu thông qua 
 thông báo thông tin cho 
 hướng dẫn sản phẩm cuối của 
 GV và các nhóm khác.
 các nhóm HS.
3. Kết thúc dự • Chuẩn bị cơ sở vật • Chuẩn bị tiến hành giới 
án chất cho buổi báo cáo thiệu sản phẩm.
 dự án.
 • Tổng hợp • Tiến hành giới thiệu sản 
 các kết quả • Theo dõi, đánh giá phẩm.
 sản phẩm dự án của 
 • Xây dựng • Tự đánh giá sản phẩm dự 
 các nhóm.
 sản phẩm án của nhóm.
 • Trình bày • Đánh giá sản phẩm dự án 
 kết quả của các nhóm khác theo 
 tiêu chí đã đưa ra.
 • Phản ánh 
 lại quá 
 trình học 
 tập
5.1.2. Nội dung dạy học theo dự án trong Bài 15 – Cacbon
 Chương 3. Cacbon - Silic
 Bài 15: CACBON
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
I.1. Kiến thức
- Môn hóa học:
 + Biết vị trí, cấu tạo nguyên tử, trạng thái tự nhiên, tính chất vật lí, biết ứng 
 dụng của chúng;
 + Hiểu mối liên hệ giữa cấu tạo nguyên tử, cấu trúc tinh thể và tính chất vật 
 lí, tính chất hóa học của cacbon;
 + Hiểu cacbon là phi kim yếu có tính oxi hóa và tính khử, nhưng tính khử 
 đặc trưng hơn;
 + Vận dụng viết phương trình minh họa tính chất hóa học của cacbon. 
- Môi trường:
 5 - Năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn;
- Năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học;
- Năng lực thực hành hóa học;
- Năng lực giải quyết vấn đề thông qua môn hóa học;
- Năng lực hợp tác: tham gia hoạt động nhóm và nghiên cứu dự án nhỏ;
- Năng lực vận dụng kiến thức liên môn: hóa học, vật lí, địa lí, sinh học, công 
nghệ, giáo dục công dân;
- Năng lực tự học và nghiên cứu khoa học, nhất là năng lực nhận xét, tư duy, lập 
luận có logic, liên kết các vấn đề, tổng hợp thông tin. 
II. CHUẨN BỊ 
II.1. Giáo viên
- Máy vi tính có nối mạng internet, máy chiếu;
- Dự án mẫu, hướng dẫn về phương pháp dạy học dự án, sơ đồ kĩ thuật 5W1H, 
bản đồ tư duy;
- Hồ sơ dạy học dự án: Mẫu sổ theo dõi dự án của từng nhóm, Bản hướng dẫn 
thực hiện dự án cho từng nhóm; 
- Hướng dẫn học sinh xây dựng, lựa chọn chủ đề; tổ chức hoạt động nhóm và 
thực hiện nhiệm vụ dự án;
- Bài kiểm tra đánh giá năng lực cho học sinh sau khi hoàn thành dự án;
- Xây dựng tiêu chí đánh giá dự án;
- Hóa chất, dụng cụ thí nghiệm.
II.2. Học sinh 
- Chuẩn bị sản phẩm của nhóm dự án bao gồm sổ theo dõi dự án, file word báo 
cáo dự án, file trình chiếu đa phương tiện;
- Tùy theo đặc điểm dự án, từng nhóm chuẩn bị các nội dung như sưu tầm mẫu 
vật, làm mô hình, sưu tầm tranh ảnh, tài liệu, làm thí nghiệm hóa học, 
- Bút màu, giấy A0 hoặc A1, A4 để vẽ bản đồ tư duy;
- Máy vi tính, máy ảnh, máy quay.
III. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC 
- Dạy học dự án kết hợp kiểm tra đánh giá năng lực;
- Trực quan kết hợp đàm thoại nêu vấn đề;
- Phương pháp nghiên cứu, giải quyết vấn đề.
IV. THỜI GIAN DỰ KIẾN
- 01 tiết giới thiệu về chủ đề, phương pháp học tập, xây dựng các dự án nhỏ, 
phân nhóm học sinh thực hiện dự án;
- 01 tuần tự tổ chức các hoạt động nhóm để hoàn thành dự án;
- 01 tiết báo cáo của các nhóm trên lớp.
 7 + Phần điều chế các sản 
 phẩm của cacbon có liên hệ 
 đến quá trình khai thác than 
 mỏ, quá trình này có ảnh 
 hưởng gì đến cuộc sống và 
 môi trường?
 + Phần ứng dụng các dạng 
 thù hình của than, dạng thù 
 hình nào có ý nghĩa trong 
 việc xử lý ô nhiễm môi 
 trường?
 Từ đó, hướng dẫn học sinh 
 cần thực hiện những nhiệm 
 vụ tích hợp trong từng tiểu 
 dự án.
 - Trên cơ sở sơ đồ tư duy - Lắng nghe, ghi chép. 
 học sinh đã lập trên bảng, 
 giáo viên chốt lại những nội 
 dung tiểu dự án của bài học 
 (sau đây gọi là dự án).
 Dự án 1: Tính chất vật lí 
Hoạt của cacbon.
động 3: Dự án 2: Tính chất hóa học 
Phân của cacbon và ảnh hưởng 
nhóm và của quá trình đốt than đến 
nhóm môi trường.
học sinh Dự án 3: Điều chế các dạng - Chia nhóm, chọn thư kí, 
nhận thù hình của cacbon và ảnh thảo luận, quyết định lựa 
nhiệm hưởng của quá trình khai chọn dự án để thực hiện.
vụ dự án thác than đến môi trường. 
 Dự án 4: Ứng dụng của 
 cacbon và vai trò của 
 cacbon hoạt tính trong xử lý 
 ô nhiễm môi trường.
 - Chia nhóm (có thể theo sở 
 thích, khả năng nghiên cứu 
 của từng HS), phân công 
 9 dự án ra bộ câu hỏi định hướng hướng cho từng tiểu dự án 
 cho từng tiểu dự án. (Xem của nhóm mình. 
 phụ lục 1)
 - Theo dõi và hướng dẫn, - Mỗi nhóm thảo luận, lập 
 góp ý cho từng nhóm. kế hoạch hoạt động cho 
 - Hướng dẫn học sinh lập kế các thành viên.
 hoạch thực hiện dự án (liệt 
 kê những vật liệu, phương 
 tiện, công cụ, công việc cần 
 chuẩn bị cho từng dự án). 
Bước 2: THỰC HIỆN KẾ HOẠCH VÀ XÂY DỰNG SẢN PHẨM
 - Theo dõi, đôn đốc, hướng - Các nhóm xây dựng kế - Máy vi 
 dẫn các nhóm thực hiện dự hoạch làm việc, phân công tính có 
 án. nhiệm vụ cụ thể và thời mạng 
 gian thực hiện cho từng Internet, 
 - Gặp riêng từng nhóm 01 - thành viên trong nhóm. sách giáo 
 02 lần để kiểm tra tiến độ - Kịp thời trao đổi với giáo khoa, sách 
 thực hiện công việc và định viên về những khó khăn tham 
 hướng, góp ý cho học sinh trong quá trình thực hiện khảo, 
 tiến hành dự án. dự án. - Tranh 
 - Cung cấp cho học sinh các - Các nhóm tổng hợp kết ảnh, giấy 
 tài liệu hỗ trợ (nếu cần). quả công việc của từng A0, bút, 
 - Góp ý, chỉnh sửa nội dung thành viên, thu thập, tổng bút màu, 
 và hình thức báo cáo, cách hợp thông tin và viết báo 
 trình bày sản phẩm cho cáo. - Hóa 
 từng nhóm. - Sửa chữa, hoàn chỉnh chất, dụng 
 sản phẩm. cụ thí 
 - Thảo luận, lên kế hoạch nghiệm
 về nội dung thuyết trình. - Máy 
 - Nhìn lại quá trình thực quay, máy 
 hiện dự án, hoàn thiện ảnh.
 “Phiếu đánh giá cá nhân 
 trong hoạt động nhóm”.
Bước 3: BÁO CÁO DỰ ÁN
 (Việc báo cáo của các nhóm được lồng ghép trong bài dạy Cacbon trong 01 tiết 
học trên lớp)
 11