Sáng kiến kinh nghiệm Đổi mới phương pháp dạy học Hóa học lớp 11 theo định hướng tích cực hóa học động của học sinh

 SỞ GD&ĐT BÀ RỊA VŨNG TÀU
 TRƯỜNG THPT NGUYỄN DU
 
 BÁO CÁO KẾT QUẢ SÁNG KIẾN
 Cấp TỈNH phục vụ thi đua khen thưởng năm học 2016-2017
Giải pháp:
 ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC HÓA HỌC LỚP 11
 THEO ĐỊNH HƯỚNG TÍCH CỰC HÓA
 HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH
TÁC GIẢ SÁNG KIẾN:
 1. Họ và tên: Nguyễn Văn Hải – Học vị, chức vụ: Cử nhân, giáo viên
 Vũng Tàu, 2017 MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1
 1. Cơ sở đề xuất giải pháp......................................................................................1
 2. Mục tiêu của giải pháp.......................................................................................1
 3. Phương pháp nghiên cứu trong giải pháp ..........................................................2
 4. Những đóng góp mới của giải pháp...................................................................2
 5. Giới hạn của giải pháp .......................................................................................3
 6. Giả thiết của giải pháp .......................................................................................3
 7. Cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài....................................................................3
 8. Kế hoạch thực hiện ............................................................................................7
NỘI DUNG.................................................................................................................9
 1. Thực trạng...........................................................................................................9
 2. Biện pháp giải quyết vấn đề..............................................................................11
 3. Hiệu quả áp dụng ..............................................................................................18
KẾT LUẬN...............................................................................................................24
 1. Ý nghĩa của đề tài đối với công tác...................................................................24
 2. Bài học kinh nghiệm, hướng phát triển.............................................................24
 3. Đề xuất, kiến nghị.............................................................................................25
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................26
PHỤ LỤC 1...............................................................................................................27
PHỤ LỤC 2...............................................................................................................46
PHỤ LỤC 3...............................................................................................................65 MỞ ĐẦU
1. Cơ sở đề xuất giải pháp
 Đổi mới phương pháp dạy học là một trong những nhiệm vụ quan trọng của cải 
cách giáo dục nói chung cũng như cải cách cấp trung học phổ thông nói riêng. Mục 
tiêu, nội dung, chương trình dạy học mới đòi hỏi việc cải tiến phương pháp dạy học và 
sử dụng những phương pháp dạy học mới phù hợp với điều kiện và hoàn cảnh cụ thể 
của trường lớp và học sinh mình giảng dạy. 
 Nghị quyết 29 của Đảng nêu rõ nhiệm vụ giải pháp đổi mới giáo dục: “Tiếp tục 
đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ bản của giáo dục, đào tạo theo hướng coi 
trọng phát triển phẩm chất, năng lực của người học”. “đổi mới mạnh mẽ phương pháp 
dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận 
dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi 
nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để 
người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực.”
 Nghiêm túc thực hiện chỉ đạo của Bộ, Ngành, tôi đã áp dụng các phương pháp 
dạy học tích cực vào trong giảng dạy và đúc kết lại được kinh nghiệm trong đề tài 
“Đổi mới phương pháp dạy học hóa học lớp 11 thep định hướng tích cực hóa học 
động của học sinh”
2. Mục tiêu của giải pháp
 - Nâng cao chất lượng dạy học hóa học lớp 11 ở trường THPT.
 - Đề xuất việc áp dụng một số PPDH tích cực trong dạy học một số nội dung ở 
 chương trình hóa học lớp 11, hướng dẫn soạn một giáo án sử dụng các phương 
 pháp dạy học tích cực, hướng dẫn soạn và dạy theo phương pháp dự án các 
 chuyên đề hóa học, phổ biến việc sử dụng các phương pháp dạy học tích cực 
 trong tổ bộ môn và đơn vị.
 - Phát triển phẩm chất, năng lực cho HS. Rèn luyện các kỹ năng đặc thù của 
 môn học, rèn luyện tính tự giác, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của 
 học sinh.
 - Tạo ra hứng thú học tập bộ môn hoá học của học sinh phổ thông. 
 1 - Hướng phát triển: có thể mở rộng áp dụng cho các chương khác, chuyên đề 
 khác trong chương trình hóa học phổ thông và các môn học khác.
5. Giới hạn của giải pháp
 - Giới thiệu giáo án một số tiết dạy trong chương 2, 3 và 4 môn hóa học lớp 11 
 cơ bản.
 - Giới thiệu một số chuyên đề sử dụng phương pháp dạy học theo dự án như: 
 chuyên đề “Phân bón và tích hợp bảo vệ môi trường”, “Cacbon - hợp chất của 
 cacbon và tích hợp biến đổi khí hậu” trong môn hóa học, lớp 11 cơ bản.
6. Giả thiết của giải pháp
 Nếu sử dụng các phương pháp dạy học theo định hướng tích cực hóa hoạt động 
của HS thì kết quả học tập của HS sẽ được nâng cao, đồng thời hình thành và phát 
triển các năng lực, phẩm chất cho HS như năng lực tự học, giải quyết vấn đề, năng lực 
sáng tạo cho học sinh và các năng lực xã hội khác như: năng lực giao tiếp, phát biểu 
trước đám đông và tinh thần trách nhiệm với tập thể... từ đó đem lại niềm vui, hứng 
thú học tập cho học sinh.
7. Cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài
 7.1. Cơ sở lí luận
 7.1.1. Khái niệm về PPDH, PPDH tích cực, PPDH theo dự án
 - Có nhiều khái niệm về PPDH, theo I.Lecne (một chuyên gia nổi tiếng về lý 
 luận dạy học của Liên Xô): “Phương pháp dạy học là một hệ thống tác động 
 liên tục của giáo viên nhằm tổ chức hoạt động nhận thức và thực hành của học 
 sinh, để học sinh lĩnh hội vững chắc các thành phần của nội dung giáo dục 
 nhằm đạt mục tiêu đã định.”. Khái niệm khá phù hợp với việc đổi mới PPDH 
 theo định hướng tích cực hóa hoạt động của HS. PPDH luôn đặt trong mối 
 quan hệ hai chiều với mục tiêu và nội dung dạy học:
 Mục tiêu
 Nội dung Phương pháp
 3 Phương pháp dạy học
 Mặt bên ngoài Mặt bên trong
Các hình thức Các hình thức Tiến trình lý Các phương Kiểu phương 
 cơ bản hợp tác luận dạy học pháp logic pháp
 Dạy học thông Dạy học toàn Nhập đề Phân tích Giải thích - 
 báo lớp minh họa
 Cùng làm việc Dạy học nhóm Làm việc với Tổng hợp Làm mẫu – bắt 
 tài liệu mới chước
 Làm việc tự Nhóm đôi Ứng dụng So sánh Khám phá
 lực
 Dạy học cá thể Củng cố  Giải quyết vấn 
 đề, nghiên cứu
 Kiểm tra
 Theo đó, mặt bên trong phụ thuộc một cách khách quan vào nội dung 
 dạy học và trình độ phát triển tư duy của HS. Mặt bên ngoài tùy thuộc vào kinh 
 nghiệm sư phạm của GV và chịu ảnh hưởng của cơ sở vật chất, thiết bị dạy 
 học. Mặt bên trong không dễ quan sát và lâu nay chưa được GV thật sự quan 
 tâm. Muốn phát triển tư duy tích cực, sáng tạo của HS thì không thể không 
 quan tâm nhiều hơn đến mặt bên trong của PPDH.
 7.1.3. Đặc trưng của PPDH hóa học
 - Trong dạy học hóa học, thí nghiệm là một phương tiện không thể thiếu.
 - Trong dạy học hóa học, các phương pháp nhận thức sau đây được sử dụng 
 một cách thường xuyên:
 + Phương pháp diễn dịch – quy nạp: sử dụng khi dạy về mối quan hệ 
 giữa vị trí – cấu tạo – tính chất, khi hình thành khái niệm
 + Phương pháp cụ thể, trừu tượng: Môn hóa học đòi hỏi HS phải có 
 trình độ nhất định về tư duy trừu tượng, GV phải sử dụng các phương 
 tiện trực quan khi đề cập đến các vấn đề mà HS không thể quan sát trực 
 tiếp bằng mắt thường.
 - Bài tập hóa học là công cụ rất hiệu nghiệm để củng cố, khắc sâu và mở rộng 
 kiến thức cho HS, là cầu nối giữa lý thuyết và thực tiễn đời sống.
 5 không phải nội dung kiến thức nào cũng có thể được tổ chức dạy học theo dự 
 án.
 7.2. Cơ sở thực tiễn
 - Học sinh ở lớp tiến hành giảng dạy đa phần là học khá giỏi. Phương pháp dạy 
 học định hướng phát huy tính tích cực yêu cầu ở HS có đủ năng lực, kiến thức, 
 có tính tự lực cao và cộng tác tốt.
 - Học sinh hứng thú khi được chủ động tìm hiểu kiến thức mới, tích cực trong 
 nhiệm vụ được giao.
 - Điều kiện cơ sở vật chất, khả năng sử dụng tốt công nghệ thông tin và các 
 thiết bị hiện đại hỗ trợ đắc lực cho việc dạy học đều đáp ứng được yêu cầu 
 giảng dạy theo phương pháp mới.
 - Được sự đồng ý, tạo điều kiện từ Ban giám hiệu nhà trường, sự hỗ trợ từ các 
 đồng nghiệp.
 Với những cơ sở thực tiễn trên việc áp dụng phương pháp dạy học định hướng 
 phát huy tính tích cực của HS có nhiều thuận lợi, đảm bảo đem lại hiệu quả dạy 
 học cao.
8. Kế hoạch thực hiện
 Thời gian Nội dung công việc
 22/08-22/08/2016 Chọn đề tài, lập kế hoạch thực hiện.
 29/08-11/09/2016 Soạn kế hoạch dạy học, chuẩn bị tài liệu, thiết bị dạy học.
 - Thực hiện kế hoạch dạy học các nội dung học theo PPDH 
 định hướng phát huy tính tích cực của HS.
 12/09-30/09/2016
 - Dạy mẫu ở tiết thao giảng tổ bộ môn.
 - Rút kinh nghiệm.
 - Thực hiện kế hoạch dạy học các nội dung học theo PPDH 
 định hướng phát huy tính tích cực của HS.
 03/10-23/10/2016 - Thực hiện dạy chuyên đề “Phân bón và tích hợp bảo vệ 
 môi trường” theo PPDH dự án.
 - Rút kinh nghiệm.
 01/11-30/11/2016 - Thực hiện kế hoạch dạy học các nội dung học theo PPDH 
 7 NỘI DUNG
1. Thực trạng
 1.1. Xu hướng đổi mới và phát triển PPDH hiện nay
 1.1.1. Vai trò mới của giáo dục
 Trong ấn phẩm “Học tập: Một kho báu tiềm ẩn” (“Learning: The 
 treasure within”, 4/1996) của Hội đồng Quốc tế về giáo dục do UNESCO thành 
 lập đã nêu lên quan điểm mới về chức năng của giáo dục: “Giáo dục là một 
 công cụ, vừa cho cá nhân, vừa cho tập thể nhằm bồi dưỡng một hình thức hài 
 hòa hơn về sự phát triển của con người”. Hội đồng cũng đề ra phương châm 
 “Học suốt đời” dựa trên bốn cột trụ: học để biết, học để làm, học để cùng sống 
 với nhau, học để làm người. Đây cũng chính là mục đích của việc học.
 1.1.2. Xu hướng đổi mới
 - Tăng cường tính tích cực, tính tìm tòi sáng tạo ở người học, tiềm năng trí tuệ 
 nói riêng và nhân cách nói chung phải thích ứng với thực tiễn luôn đổi mới.
 - Tăng cường năng lực vận dụng trí thức đã học vào cuộc sống, sản xuất luôn 
 biến đổi.
 - Chuyển dần trọng tâm của PPDH từ tính chất thông báo, tái hiện đại trà chung 
 cho cả lớp sang tính chất phân hóa – cá thể hóa cao độ, tiến lên theo nhịp độ cá 
 nhân.
 - Liên kết nhiều PPDH riêng lẻ thành tổ hợp PPDH phức hợp.
 - Liên kết PPDH với các phương tiện kỹ thuật dạy học hiện đại (phương tiện 
 nghe nhìn, máy vi tính,) tạo ra các tổ hợp PPDH có dùng kỹ thuật.
 - Chuyển hóa phương pháp khoa học thành PPDH đặc thù của môn học.
 - Đa dạng hóa các PPDH phù hợp.
 1.2. Một số mô hình đổi mới PPDH hóa học hiện nay
 1.2.1. “Dạy học hướng vào người học” hay “Dạy học lấy học sinh làm 
trung tâm”
 - Thực hiện “dạy học lấy học sinh làm trung tâm” không những không hạ thấp 
 vai trò của GV mà trái lại đòi hỏi GV phải có trình độ cao hơn nhiều về phẩm 
 chất và năng lực nghề nghiệp, có đầu óc sáng tạo và nhạy cảm mới có thể là 
 người gợi mở, hướng dẫn trong các hoạt động độc lập của HS, đánh giá tiềm 
 năng của mỗi em, chuẩn bị tốt cho các em tham gia phát triển cộng đồng.
 9