Sáng kiến kinh nghiệm Giáo dục kỹ năng sống trong môn Địa lý lớp 11

 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG 
TRONG MÔN ĐỊA LÝ LỚP 11 thường xuyên chịu tác động đan xen của những yếu tố tích cực và tiêu cực, 
luôn được đặt vào hoàn cảnh phải lựa chọn những giá trị, phải đương đầu với 
những khó khăn, thách thức, những áp lực tiêu cực. Nếu không được giáo dục 
kỹ năng sống, các em dễ bị lôi cuốn vào các hành vi tiêu cực, bạo lực, lối 
sống ích kỷ, lai căng, thực dụng
 Vì vậy, việc giáo dục kỹ năng sống cho thế hệ trẻ là rất cần thiết, giúp 
các em rèn luyện hành vi có trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, cộng 
đồng và tổ quốc; Giúp các em có khả năng ứng phó tích cực trước các tình 
huống của cuộc sống, xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với gia đình, bạn bè và 
mọi người.
II. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU.
 - Nội dung giáo dục kỹ năng sống đã được tích hợp trong một số môn
học và giáo dục có tiềm năng trong trường phổ thông.
 - Môn địa lý có nhiều khả năng để giáo dục kỹ năng sống cho học sinh,
bởi:
 + Mục tiêu của bộ môn đã tạo cơ hội tốt cho việc giáo dục kỹ năng sống.
 + Nội dung môn địa lý cung cấp cho học sinh một số vấn đề của thế giới
đương đại cả những mặt tích cực và tiêu cực; một số vấn đề về tự nhiên và xã 
hội Việt Nam, thông qua những nội dung này có thể giáo dục cho các em một 
số kỹ năng sống như: Kỹ năng ứng phó và tự bảo vệ trước những thiên tai, 
những hiểm họa trong xã hội có nguy cơ ảnh hưởng tới cuộc sống lành mạnh 
và an toàn của các em; đồng thời cũng hình thành ở các em kỹ năng cảm 
thông, chia sẻ với những con người sống ở mọi nơi; kỹ năng tư duy khi phân 
tích, so sánh, phán đoán; tìm kiếm và xử lý thông tin về các sự vật hiện tượng 
địa lý.
 + Một số phương pháp dạy học đặc trưng của bộ môn có nhiều khả năng 
hình thành và rèn luyện kỹ năng tư duy cho học sinh. Việc thực hiện đổi mới 
phương pháp dạy học theo định hướng tích cực hóa người học, với các 
phương pháp dạy học tích cực như: Phương pháp dạy học nhóm, giải quyết 
vấn đề tạo điều kiện thuận lợi cho việc hình thành các kỹ năng giao tiếp, kỹ 
năng giải quyết vấn đề
 - Chương trình lớp 11 gồm hai phần:
 A. Khái quát nền kinh tế xã hội Thế giới. sánh, đối chiếu với các hiện tượng, sự vật địa lý giúp học sinh hiểu sâu vấn đề 
và có thể đưa tới những ý kiến sáng tạo khi đề xuất biện pháp giải quyết tình 
huống của thực tiễn.
 - Giải quyết vấn đề: Trong nhiều bài học địa lý, học sinh có nhiệm vụ 
phân tích khó khăn và thuận lợi của các điều kiện tự nhiên, xã hội, điều đó 
giúp các em có được kĩ năng phân tích điểm mạnh, điểm yếu. Những kĩ năng 
này giúp các em lựa chọn cách giải quyết một số vấn đề của thực tiễn và từ đó 
có thể đưa ra quyết định phù hợp với hoàn cảnh và điều kiện thực tiễn.
 - Làm chủ bản thân: Hoạt động nhóm hoặc thực hiện những bài tập nhỏ 
trong các tiết học địa lý theo yêu cầu và nhiệm vụ mà giáo viên giao sẽ tạo 
điều kiện cho học sinh rèn luyện kỹ năng đặt mục tiêu cho từng hoạt động. 
Tham gia hoạt động nhóm, mỗi học sinh nhận nhiệm vụ theo sự phân công và 
hoàn thành nhiệm vụ sẽ rèn luyện cho các em khả năng chịu trách nhiệm 
(đảm nhận trách nhiệm) với công việc được giao. Biết cân nhắc công việc và 
tính toán thời gian để hoàn thành nhiệm vụ, qua đó các em có được kỹ năng 
lập kế hoạch và quản lý thời gian. Làm việc hợp tác trong nhóm, học sinh sẽ 
phải trao đổi, tranh luận,..với nhau, trong bối cảnh đó học sinh phải biết kiểm 
soát cảm xúc, giữ bình tĩnh, biết cách ứng phó với căng thẳng, tránh gây mâu 
thuẫn.
 2. Đối tượng và yêu cầu nghiên cứu.
 - Giới hạn của đề tài: Giáo dục kỹ năng sống trong chương trình địa lý
lớp 11.
 - Đối tượng: Giáo viên và học sinh trong giảng dạy và học tập môn địa
lý.
 3. Phương pháp.
 - Thông qua kinh nghiệm giảng dạy môn địa lý trong nhiều năm.
 - Phối hợp nhiều phương pháp dạy học tích cực và một số kỹ thuật dạy
học tích cực tạo điều kiện thuận lợi hình thành kỹ năng tư duy, kỹ năng giao
tiếp, kỹ năng giải quyết vấn đề
 II. CÁC BIỆN PHÁP TỔ CHỨC THỰC HIỆN
 1. Xác định các nội dung được thực hiện.
 - Một bài giáo dục kỹ năng sống thường được thực hiện theo bốn bước/ 
giai đoạn sau: các điều kiện tự nhiên, dân cư, xã hội đối với sự phát
triển kinh tế của Liên Bang Nga.
Tư duy : Phân tích tư liệu để tìm hiểu các điều kiện tự Động não, thuyết
nhiên, dân cư, xã hội của Liên Bang Nga. giảng tích cực, làm
 việc nhóm nhỏ, hỏi
Làm chủ bản thân : Quản lý thời gian trao đổi nhóm, - đáp
thực hiện nhiệm vụ được phân công trong tìm hiểu các
điều kiện tự nhiên, dân cư, xã hội của Liên Bang Nga.
 2. Bài soạn vận dụng :
 I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
 1.Kiến thức:
 - Biết được vị trí, phạm vi lãnh thổ LB Nga.
 - Trình bày được đặc điểm tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên và phân tích
được thuận lợi, khó khăn của chúng đối với sự phát triển kinh tế.
 - Phân tích được các đặc điểm dân cư, xã hội và ảnh hưởng của chúng 
đối với sự phát triển kinh tế.
 2.Kĩ năng:
 - Sử dụng bản đồ (lược đồ) đê nhận biết và phân tích đặc điểm tự nhiên, 
phân bố dân cư của LB Nga.
 - Phân tích số liệu, tư liệu về biến động dân cư của LB Nga.
 3. Thái độ:
 Khâm phục tinh thần hy sinh của dân tộc Nga để cứu loài người khỏi 
ách Phát xít Đức trong Chiến tranh thế giới thứ II và tinh thần sáng tạo của 
Nga, sự đóng góp lớn lao của người Nga cho kho tàng văn hóa chung của thế 
giới.
 II. CÁC KĨ NĂNG SỐNG ĐƯỢC GIÁO DỤC TRONG BÀI
 - Phản hồi/ lắng nghe tích cực; trình bày suy nghĩ, ý tưởng.(HĐ1, HĐ 2, 
HĐ 3, H Đ4)
 - Tìm kiếm và xử lý thông tin.( HĐ1, HĐ 2, HĐ 3, HĐ 4)
 - Quản lý thời gian; đảm nhận trách nhiệm.(HĐ 2 ) - Kể tên một số biển và đại dương bao
quanh LB Nga.
- Cho biết ý nghĩa của vị trí địa lý, diện 
tích lãnh thổ đối với việc phát triển kinh 
tế LB Nga.
- Cho biết ý nghĩa của vị trí địa lý, lãnh 
thổ đối với việc phát triển kinh tế LB 
Nga.
Bước 2: HS phát biểu, GV chuẩn kiến - Diện tích: 17 triệu km2, lớn nhất
thức. thế giới.
 - Lãnh thổ trải dài ở phần Đông
 Âu và Bắc Á.
 - Giao lưu thuận tiện với nhiều 
 nước, thiên nhiên đa dạng giàu tài 
 nguyên.
HĐ 2: Cặp/ nhóm II. Điều kiện tự nhiên
Bước 1: HS làm việc theo Phiếu học * Địa hình:
tập: - Dòng sông Ê-nit-xây chia LB 
- Các nhóm số lẻ tìm hiểu phần phía nga thành 2 phần: phần phía Tây 
Tây. và phần phía Đông.
- Các nhóm số chẵn tìm hiểu phần phía * Khoáng sản: giàu khoáng sản: 
Đông. đá, dầu mỏ, vàng, kim cương, sắt, 
Bước 2: kẽm, thiếc... Một số loại có trữ 
- HS trình bày, GV chuẩn kiến thức. lượng lớn nhất nhì thế giới.
- GV yêu cầu cả lớp cùng xem bảng 8.1 * Rừng: Có diện tích đứng đầu
và trả lời các câu hỏi giữa bài trong thế giới.
SGK. * Sông hồ: Nhiều sông lớn có giá 
 trị thủy điện, hồ Bai-can sâu nhất 
 thế giới.
 * Khí hậu ôn đới lục địa chiếm
 phần lớn diện tích lãnh thổ,
 - Phía Bắc khí hậu hàn đới.
 - Phía Nam khí hậu cận nhiệt.
 III. Dân cư và xã hội
 1. Dân cư: - Các tác phẩm văn học nổi tiếng: Sông viên lành nghề đông đảo, nhiều
Đông êm đềm, Chiến tranh và hòa bình, chuyên gia giỏi.
Thép đã tôi thế đấy... - Trình độ học vấn cao.
- Công trình kiến trúc: Cung điện
Kremlin Quảng trường đỏ...
LB Nga là nước đi đầu trong việc
nghiên cứu vũ trụ.
 3.Thực hành- Luyện t ập:
 Phân tích mối quan hệ theo nhóm HS :
 - GV yêu cầu HS dựa vào hình 10.1 và 10.4, kiến thức về địa hình, khí 
hậu và phân bố dân cư Liên bang Nga, phân tích mối quan hệ này.
 - HS quan sát hình 10.4 cần nhận xét nơi đông dân, thưa dân, nêu được
nguyên nhân của sự phân bố này.
 Như vậy nhân tố quyết định sự phân bố dân cư của một khu vực chính là 
các điều kiện về kinh tế xã hội.
 4.Vận dụng :
 Viết tin ngắn : Viết vài dòng(ở mức độ đơn giản) chứng minh Liên Bang 
Nga có tiềm lực kinh tế và khoa học lớn.
VI. ĐÁNH GI Á
A. Trắc nghiệm
1. Ý nào thể hiện đúng nhất sự rộng lớn về lãnh thổ của LB Nga.
 A. Diện tích lớn nhất thế giới, chiếm phần phía Bắc châu Á.
 B. Diện tích rất lớn, chiếm phần lớn đồng bằng châu Âu thuộc châu Âu.
 C. Nằm cả trên phần châu lục Á và Âu, có diện tích lớn nhất thế giới.
 D. Chiếm phần lớn đồng bằng Đông Âu và toàn bộ phần Bắc Á.
2. LB Nga đứng đầu thế giới về trữ lượng:
 A. Dầu mỏ, khí đốt, quặng sắt.
 B. Than đá, quặng kaly, rừng.
 C. Quặng săt, quặng kim loại màu.
 D. Dầu mỏ, vàng, kim cương.
3. Địa hình LB Nga thấp ở phía Đông, cao ở phía Tây
 A. Đúng. B. Sai. Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên của Liên bang Nga
Yếu tố Phần phía Tây Phần phía Đông
- Vị trí địa lý, giới hạn Phía Tây sông E-nít-xây Phía Đông sông E-nít- 
lánh thổ xây
- Địa hình - Chủ yếu là đồng bằng: - Chủ yếu là núi và cao 
 + ĐB Tây Xibia(chủ nguyên.
 yếu là đầm lầy, nhiều 
 dầu mỏ, khí đốt)
 +ĐB Đông Âu(địa hình 
 cao, đất màu mỡ)
- Khí hậu - Ôn đới là chủ yếu - Ôn đới lục địa là chủ 
 nhưng ôn hoà hơn phần yếu.
 phía đông. - Phía Bắc khí hậu cận
 + Phía Bắc khí hậu cận cực
 cực
 + Phía Nam khí hậu cận
 nhiệt
- Sông, hồ - Có sông Vônga- biểu - Nhiều sông lớn như: 
 tượng của nước Nga Ê-nit-xây
 - Hồ Bai-Can: Hồ nước
 ngọt sâu nhất thế giới.
- Đất và rừng - Đồng bằng Đông Âu - Nhiều rừng Taiga- góp 
 có đất màu mỡ. phần làm cho LB Nga 
 có diện tích rừng đứng 
 đầu thế giới
- Khoảng sản - Nhiều dầu mỏ, khí đốt, - Nhiều dầu mỏ, khí 
 than - đá, quặng sắt, đốt, vàng, than đá, trữ C. KẾT LUẬN
1. Kết quả:
 Thực hiện giảng dạy trên lớp với hai nhóm HS: nhóm thực nghiệm và 
nhóm đối chứng ở TT GDTX Tỉnh Vĩnh Phúc, kết quả có sự chênh lệch đáng 
kể, thể hiện qua kết quả chấm bài của học sinh ở bảng sau:
 Bảng tổng hợp kết quả thực nghiệm
 Kết quả thực nghiệm
Bài thực nghiệm Nhóm thực nghiệm Nhóm đối chứng
 Giỏi % Khá % TB % Giỏi % Khá % TB %
Bài 6: Một số vấn 45 55 0 10 75 15
đề của Châu Phi
Bài 10: Liên bang 46.5 53.5 0 9.8 75.5 14.7
Nga(Tiết 1)
 - Đề tài “Giáo dục kỹ năng sống trong môn Địa lý lớp 11” đã góp phần 
thực hiện nhiệm vụ đổi mới giáo dục theo hướng “phát huy tính tích cực, tự 
giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học, bồi dưỡng cho người học năng 
lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên”(Luật 
giáo dục năm 2005. Điều 5).
 - Giáo dục kỹ năng sống trong các nhà trường là xu hướng chung của
nhiều nước trên thế giới.
 - Trang bị cho học sinh những kiến thức, giá trị, thái độ và kỹ năng phù 
hợp. Trên cơ sở đó hình thành cho học sinh những hành vi, thói quen lành 
mạnh, tích cực; loại bỏ những hành vi, thói quen tiêu cực trong các mối quan 
hệ, các tình huống và hoạt động hằng ngày.
 - Tạo cơ hội thuận lợi để học sinh thực hiện tốt quyền, bổn phận của
mình và phát triển hài hoà về thể chất, trí tuệ, tinh thần vào đạo đức.
 2. Kiến nghị, đề xuất.
 - Tiếp tục đổi mới phương pháp dạy học, sử dụng các phương pháp và 
kỹ thuật dạy học tích cực để tạo điều kiện, cơ hội cho học sinh được thực 
hành, trải nghiệm kỹ năng sống trong quá trình học tập thông qua các môn 
học nói chung và môn địa lý nói riêng.