Sáng kiến kinh nghiệm Giáo dục môi trường qua môn Địa lí lớp 11

 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 GIÁO DỤC MÔI TRƯỜNG 
QUA MÔN ĐỊA LÍ LỚP 11 III. Mục đích , nhiệm vụ nghiên cứu 
 1.Mục đích:
 Giáo dục HS nhận thức được vai trò của môi trường thông qua giảng dạy 
Địa lí lớp 11 một cách có hiệu quả.
 Hướng dẫn học sinh nhận biết:Loại bài kiến thức môi trường được lồng
ghép thành một mục, một ý trong bài học và được tích hợp vào kiến thức địa lí
 Góp phần giỏo dục HS nâng cao nhận thức, rèn luyện kỹ năng, hình 
thành thái độ và hành vi đúng đắn trong việc BVMT.
 2.Nhiệm vụ
 Phân loại và xác định các loại bài tích hợp và lồng ghép kiến thức về 
môi trường qua môn địa lí 11
 Giáo dục ý thức bảo vệ môi trường thông qua giảng dạy và học tập môn 
 Địa lí 11 Liên hệ thực tế việc bảo vệ môi trường ở địa phương tỉnh nhà
 IV. Đối tượng và phạm vi nghiên cưu:
 1. Đối tượng:
 Giáo viên tham gia giảng dạy Địa lí THPT
 Học sinh THPT trong việc bồi dưỡng kiến thức về môi trường thông qua
môn
 Địa lí
 2. Phạm vi nghiên cưu:
 áp dụng cho việc giỏo dục môi trường qua môn Địa lí
 Phạm vi tớch hợp giáo dục môi trương trong giảng dạy Địa lí
 V. PHƯƠNG PHÁP VÀ THỜI GIAN NGHIÊN CỨU:
 1.Thời gian nghiên cứu:
 Năm học 2011-212
 2. Phương pháp nghiên cứu:
 a. Phương pháp thu thập tài liệu: Tìm hiểu, thu thập tài liệu từ sách
giáo khoa, sách giáo viên, giỏo dục môi trường trong môn Địa lí
 b. Phương pháp thực nghiệm: Soạn giáo án và giảng dạy thực nghiệm ở 
một số lớp , đồng thời kiểm tra học sinh lấy kết quả làm căn cứ. Trong quá 
trình giảng dạy phải tổ chức được lồng ghộp giáo dục môi trường.
 c. Phương pháp tổng hợp: Tổng hợp mọi vấn đề có liên quan để hình 
thành lý luận của đề tài , vân dụng đề tài và rút ra những kết luận cần thiết cứ một thay đổi nào của một thành phần trong môi trường đều làm thay đổi các
thành phần khác và có thể làm thay đổi sâu sắc toàn bộ môi trường.
 2- Khái niệm về bảo vệ môi trường và tình hình môi trường của nước ta
và thế giới:
 a- Khái niệm:
 - Bảo vệ môi trường (theo nghĩa chung) đó là bảo vệ môi trường tự nhiên 
và mụi trường nhân tạo của con người (Gerasimov).
 - Bảo vệ môi trường (theo nghĩa cụ thể) đó là việc sử dụng hợp lý tài 
nguyên thiên nhiên và chống ô nhiễm môi trường.
 b- Tình hình môi trường nước ta và thế giới:
 - Hiện nay, các thành phần của môi trường ngày càng xấu đi và đe doạ
trực tiếp đến sự sống của con người trong hiện tại và ảnh hưởng đến tương lai.
 - Nguồn tài nguyên khoáng sản ngày càng cạn kiệt:
 Dầu mỏ: Năm 1990 trữ lượng toàn cầu là 137.249 tỉ tấn, nay đã khai thác
hơn 60% trữ lượng.
 Khí đốt đã khai thác hơn 60% trữ lượng.
 ở Việt Nam, nguồn khoáng sản phong phú có 5.000 mỏ quặng. Tuy nhiên, 
khai thác khoáng sản bừa bãi, chưa hợp lí, còn để sót lại trong lòng đất rất 
nhiều như mỏ thiếc mất 21- 27%, mỏ sắt mất 16- 34%.
 - Nguồn tài nguyên đất bị giảm chất lượng: Trên thế giới có khoảng 1,43 tỉ 
ha đất trồng lương thực và thực phẩm. Bình quân đầu người thấp chưa được 
0,3ha đất trồng. Trong khi đó, đất chuyên dùng tăng (xây dựng thêm các thành 
phố, các nhà máy, xí nghiệp, nhà ở).
 ở Việt Nam, diện tích đất nông nghiệp ngày càng giảm, bình quân dưới 
0,1ha/ người. Chất lượng đất bị giảm, bị xói mòn, bạc mầu, rửa trôi.
 - Nguồn nước bị ô nhiễm trầm trọng do việc sử dụng nước không hợp lý, 
không có các biện pháp bảo vệ và do các chất thải của công nghiệp, nông 
nghiệp (thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ, phân hoá học), nước thải sinh hoạt, sự cố 
tàu chở dầu Nguồn nước bị cạn kiệt cả về số lượng và chất lượng.
 Hiện nay, trên thế giới có khoảng 50 quốc gia thiếu nước dùng, nhất là 
Đức, Hoa Kì b- Nhiệm vụ của việc giáo dục mụi trường trong nhà trường phổ thông. 
 Mỗi giáo viên cần phải trang bị cho mình đầy đủ các kiến thức, kĩ năng và 
 chuẩn bị tốt các phương pháp giảng dạy kết hợp nội dung giáo dục mụi trường. 
 Đồng thời giáo viên phải luôn là tấm gương về hoạt động môi trường để học 
 sinh noi theo, biết tổ chức, lãnh đạo học sinh thực hiện tốt nhiệm vụ bảo vệ môi 
 trường. Vậy nhiệm vụ chính của giáo dục mụi trường trong nhà trường phổ 
 thông là: Giáo dục cho học sinh có ý thức, thái độ, hành vi đúng đắn đối với
môi trường và bảo vệ môi trường.
 c- Nguyên tắc giáo dục mụi trường qua môn Địa lí trong nhà trường:
 - Phải tôn trọng tính đặc thù của môn học. Nội dung giáo dục môi trường
phải lồng ghép vào bộ môn một cách tự nhiên, không gượng ép.
 - Những kiến thức mụi trường đưa vào nội dung bài giảng Địa lí phải
tránh trùng lặp, vừa sức học sinh.
 - Kiến thức môi trường đưa vào môn học phải phản ánh được thực tiễn về 
môi trường của địa phương cũng như đất nước.
 Tóm lại: Đó là 3 nguyên tắc cần thiết và quan trọng khi đưa nội dung
giáo dục mụi trường qua môn Địa lí lớp 11 trong nhà trường
 III:GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
 Gi¸o dôc môi trường qua môn Địa lí lớp 11 cã hai h×nh thøc:
 - H×nh thøc ngoµi líp vµ ngo¹i kho¸.
 - H×nh thøc trªn líp.
 1- H×nh thøc ngoµi líp vµ ngo¹i kho¸:
 Đây không phải là hình thức phổ biến trong giảng dạy bộ môn Địa lí lớp
11
 Thông qua bài thực hành, giáo viên có thể gaio bài tập cho các em về nhà
sưu tầm tranh ảnh, bài viết về những phong cảnh đẹp của đất nước, các tranh 
ảnh ô nhiễm môi trường nước, không khí 
 Tổ chức cho các em chơi trò chơi bảo vệ môi trường như: thi những bài 
hát, bài thơ nói về mụi trường, hái hoa dân chủ trả lời các câu hỏi về môi 
trường. - Trình bày được một số biểu hiện ,nguyên nhân của ô nhiễm môi 
trường;phân tích được ô nhiễm và hậu quả của ô nhiêm từng loại môi trường; 
nhận thức được sự cần thiết phải bảo vệ môi trường.
 - Hiểu được sự cần thiết phải bảo vệ hoà bình và chống nguy cơ chiến
tranh
 2. Kĩ năng
 Phân tích được các bảng số liệu ,liên hệ thực tế,so sánh và nhận xét.
 3. Thái độ.
 Nhận thức được: Tác động của con người tới biến đổi khí hậu,ô nhiễm 
nước,suy giảm đa dạng sinh vật
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC :
 - Một số hình ảnh về ô nhiễm môi trường trên thế giới và Việt Nam.
 - Bảng số liệu phóng to theo SGK
III. TIẾN TRÌNH BÀI GIẢNG:
 1. æn định lớp :
 2. Kiểm tra bài cũ :
 3. Bài mới :
 Mở bài : GV kể một số sự kiện mới nhất về sự già hoá dân số và sự 
bìng nổ dân số của mộ vài quốc gia trên thế giới, một số sự cố về môi trường ( 
chất thải, sự cố tràn dầu trên biển, ... ), một số tin mới nhất về chiến tranh khu 
vực và khủng bố trên thế giới. Sau đó khái quát lại thành các vấn đề. GV hỏi : 
Đó là những vấn đề riêng của một quốc gia hay của toàn nhân loại ?
 Hoạt động của GV và HS Nội dung cần đạt
HĐ 1 : Tìm hiểu vấn đề dân I. Dân số :
số(Nhóm) 1. Bùng nổ dân số
Chia lớp làm 6 nhóm, đánh số TT từ - Dân số trên thế giới tăng nhanh,
1-> 6 6477 triệu người năm 2005.
Bước 1 : - Sự bùng nổ dân số trên thế giới hiện
- Các nhóm 1, 2, 3 thực hiện nhiệm vụ nay chủ yếu ở những nước đang phát
: Tham khảo thông tin ở mục 1 và triển.
phân tích bảng 3.1, trả lời câu hỏi kèm - Tỉ lệ gia tăng dân số tự nhiên qua 
theo bảng. các thời kì giảm nhanh ở nhóm nước
- Các nhóm 3, 4, 5 thực hiện nhiệm phát triển và giảm chậm ở nhóm nước
vụ: đang phát triển. Gv dừng lại và yêu cầu HS sắp xếp
các vấn đề theo nhóm. 2. Ô nhiễm nguồn nước ngọt, biển và 
HĐ 3 : Cặp đại dương.
Bước 1 : Từng cặp HS nghiên cứu 
SGK, kết hộ với hiểu biết bản thân, 
hoàn thành phiấu học tập số 1. 3. Suy giảm đa dạng sinh học.
Bước 2: Đại diện các nhóm lên trả lời. 
Bước 3: GV kết luận và nhấn mạnh 
tính nghiêm trọng của các vấn đề về 
môi trường trên phạm vi thế giới. III. Một số vấn đề khác:
? Thế giới đã có những hành động gì - Nạn khủng bố đã xuất hiện trên toàn 
đẻ bảo vệ môi trường? thế giới
GV kết hợp làm rõ câu hỏi 2 ( cuối bài - Các hoạt động kinh tế ngầm đã trở 
) thành mối đe doạ đối với hoà bình và 
HĐ 4: Tìm hiểu một số vấn đề ổn định thế giới.
khác(Cả lớp)
? Em hãy kể 1 vài thông tin mới nhất 
về nạn khủng bố và hoạt động kinh tế 
ngầm của một vài nước trên thế giới.
- HS suy nghĩ, trả lời.
- GV thuyết trình về chủ nghĩa khủng
bố, hoạt động kinh tế ngầm.
- GV nhấn mạnh sự cấp thiết phải
chống chủ nghĩa khủng bố, các hoạt
dộng kt ngầm.
 4. Củng cố :
 ? Tại sao nói chống khủng bố không phải là việc riêng của chính
 phủ, mà còn là nhiệm vụ của mỗi cá nhân?
 - Hướng dẫn HS trả lời các câu hỏi và làm bài tập cuối bài.
 5. Dăn dò:
 - Làm bài tập 2 và 3 trong SGK nguồn nước nghiệm trọng CN, NN và nước sạch xây dựng các 
ngọt,biển và nguồn nước sinh hoạt - ảnh hưởng nhà máy xử kí 
đại dương ngọt. - Việc vận đến sức khoẻ chất thải.
 - Ô nhiễm chuyển dầu - ảnh hưởng - Đảm bảo an 
 biển và các sản đến SV thuỷ toang hàng 
 phẩn từ dầu sinh hải
Suy giảm đa Nhiều loài Khai thác - Mất đi - Toàn thế 
dạng sinh học sinh vật bị thiên nhiên nhiều loài giới tham gia 
 tuyệt chủng quá mức. sinh vật, vào mạng lưới 
 hoặc đứng nguồn thực các trung tâm 
 trước nguy cơ phẩm, nguồn sinh vật, xây 
 tuyệt chủng. thuốc chữa dựng các khu 
 bệnh, nguồn bảo vệ thiên 
 nguyên nhiên.
 liệu,...
 - Mất cân
 bằng sinh thái
 b. Loại bài kiến thức môi trường được tích hợp vào kiến thức địa lí
 Trong chương trình Địa lí 11 có nhiều kiến thức giáo dục môi trường 
được tích hợp trong kiến thức địa lí.Có được những kiến thức này phải trên cơ 
sở giáo viên quan tâm, lưu ý đến việc kết hợp, bố xung, thêm vào một cách linh 
hoạt, khéo léo những kiến thức môi trường. Kiến thức môi trường ở đây 
thường liên quan đến những hậu quả của việc phát triển dân số, phát triển kinh 
tế,...Hoặc những đường lối chính sách, biện pháp của các nhà nước khác nhau 
đén việc bảo vệ môi trường và những thành tựu của việc làm này. Ta có thể lấy 
một loạt các ví dụ sau :
 Bài 1: Sự tương phản về trình độ phát triển kinh tế - xã hội của các 
 nhóm nước. Cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại.
 - Mục II: Sự tương phản về trình độ phát triển kinh tế - xã hội của các 
 nhóm nước.
 Những kiến thức môi trường được tích hợp vào mục này là
 + Sự gia tăng dân số quá nhanh ngoài viêc gây nên những sức ép về 
kinh tế, giáo dục... còn làm môi trường bị ô nhiễm, thay đổi không có lợi.Đó là 
nguồn gốc của những vấn đề mang tính toàn cầu. + Nước Nga là đất nước rộng lớn nhất thế giới, dân số không quá đông 
nên việc sử dụng đất đai với cường độ không lớn, nên đất đai, điều kiện tự 
nhiên ít thay đổi theo hướng không có lợi.
 + Tuy vậy, nước Nga cũng để xảy ra những vụ việc làm ô nhiễm môi 
trường như các vụ rò rỉ ống dẫn dầu, vụ rò rỉ nhà máy điện nguyên tử 
Chécnôbưn đây là thảm họa của đất nước này, không những đã làm chết người 
mà còn gây ô nhiễm một vùng rộng lớn và ảnh hưởng lâu dài. Kiến thức này 
được tích hợp khi giảng về ngành năng lượng nước Nga.
 Bài 10: Cộng hoà nhân dân Trung Hoa
 Trong bài này kiến thức về môi trường cần được tích hợp là:
 + Hiện tượng sa mạc hoá ngày càng phát triển mạnh ở 1 số vùng của 
Trung Quốc. Nguyên nhân do khai thác tự nhiên không hợp lí nên khí hậu thay 
đổi ( các đợt gió cát mạnh đã tiến gần đến ngoại ô Bắc Kinh - Về phía Tây Bắc
) ...
 + Một số vùng hay mưa lớn, gây nên những khó khăn choviệc bảo vệ 
môi trường ( Bắc Kinh, Thượng Hải...)
 PHẦN THỨ BA:KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
 1. Kết quả:
 Qua việc giảng dạy môn Địa lí có lồng ghép vấn đề giáo dục bảo vệ môi 
trường tôi nhận thấy không khí lớp học sôi nổi hơn, các em hăng hái phát biểu 
xây dựng bài, kết quả học tập tốt hơn.
 Việc chuẩn bị bài mới trước khi đến lớp tốt hơn, các em chịu khó sưu tầm 
tài liệu, tranh ảnh mà giáo viên yêu cầu, giúp cô giáo có sổ tư liệu giảng dạy rất 
phong phú.
 Các em thường xuyên tham gia lao động ở trường lớp để xây dựng trường
học xanh - sạch - đẹp. Hiệu quả lao động ở trường rất cao, trường lớp sạch sẽ,
 Qua những giờ học Địa lý, cô giáo đã gieo những ước mơ về tương lai cho 
học sinh. Khi được nghe cô giáo kể về những phong cảnh đẹp của đất nước mà 
cô được đi tham quan từ ngày còn là sinh viên khoa Địa lí, nhiều em đã ước 
mơ sau này trở thành giáo viên Địa lí để được đi khắp mọi miền của Tổ quốc.