Sáng kiến kinh nghiệm Ứng dụng dạy học tích hợp vào một số nội dung môn Toán THPT

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VĨNH PHÚC
 TRƯỜNG THPT SÁNG SƠN
 =====***=====
 BÁO CÁO KẾT QUẢ 
 NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
 Tên sáng kiến: Ứng dụng dạy học tích hợp vào một số nội dung môn
 Toán THPT.
Tác giả sáng kiến: Nguyễn Văn Tuấn
Mã sáng kiến: 
 Vĩnh Phúc, Năm 2019
 0 BÁO CÁO KẾT QUẢ
 NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
1. Lời giới thiệu:
 Qua thực tế dạy học nhiều năm tôi thấy rằng việc kết hợp kiến thức giữa các 
môn học “tích hợp” vào để giải quyết một vấn đề nào đó trong một môn học là việc 
làm hết sức cần thiết. Điều đó không chỉ đòi hỏi người giáo viên giảng dạy bộ môn 
không chỉ nắm bắt nhuần nhuyễn kiến thức bộ môn mình giảng dạy mà còn cần phải 
không ngừng trau dồi kiến thức của những môn học khác để giúp các em giải quyết 
các tình huống, các vấn đề đặt ra trong môn học một cách nhanh nhất, hiệu quả nhất. 
 Chương trình sách giáo khoa nói chung, môn toán nói riêng đã được thực hiện 
là chương trình soạn theo quan điểm mang nặng lý thuyết. Nội dung chương trình mới 
Bộ Giáo Dục đang dự định cải cách theo quan điểm hướng đến tính thiết thực, tập 
trung vào những kiến thức, kĩ năng cơ bản, coi trọng thực hành vận dụng, tích hợp 
được nhiều mặt, nhiều nội dung giáo dục. Quá trình dạy học chủ yếu là định hướng 
cho học sinh tự tìm hiểu, tự học, tự tìm tòi phát hiện và chiếm lĩnh tri thức mới. Việc 
đổi mới quan điểm như vậy là tất yếu nếu không muốn nền giáo dục của chúng ta tụt 
hậu so với xu thế chung của giáo dục thế giới mà theo định hướng của UNESCO gồm 
4 trụ cột đó là: “Học để biết, học để làm, học để chung sống, học để tự khẳng định 
mình”
 Với quan điểm như vậy, chương trình sách giáo khoa mới so với các bộ sách đã 
được giảng dạy lâu nay tất nhiên là có nhiều điểm khác biệt. Do vậy, người làm công 
tác giảng dạy không thể không tìm cách tự thay đổi phương pháp dạy học cho phù hợp 
với yêu cầu mới, mục tiêu dạy học mới.
 Mặc dù đã được qua một số đợt tập huấn, bồi dưỡng thường xuyên về đổi mới 
phương pháp dạy học theo quan điểm tích hợp, nhưng do chương trình quá mới mẻ 
nên chưa hẳn tất cả giáo viên đều đã nhận thức về vấn đề một cách thấu đáo. Bản thân 
người viết đề tài này cũng không ít lần lúng túng trong thiết kế bài dạy cũng như vận 
dụng một cách hiệu quả các phương pháp dạy học theo quan điểm tích hợp.
 Trong đề thi THPT Quốc Gia các năm gần đây có xuất hiện các câu hỏi gắn liền 
với thực tế theo quan điểm tích hợp.
 Từ những cơ sở trên, khi chọn đề tài này người viết cũng không ngoài mục đích 
là muốn đúc rút những vấn đề lí luận cơ bản nhằm giúp cho việc nhận thức rõ hơn và 
 2 Lý thuyết tích hợp được ứng dụng vào giáo dục trở thành một quan điểm (một trào lưu 
tư tưởng) lý luận dạy học phổ biến trên thế giới hiện nay. Xu hướng tích hợp còn được 
gọi là xu hướng liên hội đang được thực hiện trên nhiều bình diện, cấp độ trong quá 
trình phát triển các chương trình giáo dục. Chương trình được xây dựng theo quan 
điểm tích hợp, trước hết dựa trên quan điểm giáo dục nhằm phát triển năng lực người 
học (Rogier, 1996).
Hội thảo quốc tế đón chào thế kỷ 21 có tên “Kết nối hệ thống tri thức trong một thế 
giới học tập” với sự tham gia của gần 400 nhà giáo dục thuộc 18 quốc gia được tổ 
chức từ ngày 6 - 8/12/2000 tại Manila (Philippines). Một trong những nội dung chính 
được bàn luận sôi nổi tại hội thảo này là những con đường và cách thức kết nối hệ 
thống tri thức hướng vào người học trong thời đại thông tin. Muốn đáp ứng được nhu 
cầu kết nối hệ thống tri thức trong một thế giới học tập, đòi hỏi tư duy liên hội được 
thiết kế ngay trong nội dung, phương tiện nghiên cứu và phương pháp giảng dạy. Như 
thế, khi đứng trước nhu cầu giải quyết mâu thuẫn kiến thức của tình huống học tập, 
người học không chỉ giải quyết theo hướng trực tuyến hay nội suy mà có thể còn giải 
quyết bằng cách ứng dụng một cách linh hoạt khả năng liên hội kiến thức.
Tích hợp và học tập 
Mục đích chung của việc học là hiểu sự liên kết của mọi hiện tượng, sự vật. Tích hợp 
là cách tư duy trong đó các mối liên kết được tìm kiếm, do vậy, tích hợp làm cho 
việc học chân chính xảy ra (Clark, 2002). Như thế, với định nghĩa học tập là cách tìm 
kiếm các mối liên hệ và kết nối các kiến thức, Clark đã khẳng định quy luật tích hợp 
tất yếu của tiến trình học tập chân chính. Cụ thể, sự thâm nhập có tính chất tìm tòi 
khám phá của học sinh vào quá trình kiến tạo kiến thức, học tập có ý nghĩa 
(meaningful learning), học sâu sắc và ứng dụng (deep learning) được xem là chủ yếu 
đối với việc dạy và học hiệu quả. Và cách tiếp cận tìm tòi-khám phá này khuyến khích 
học sinh thông qua quá trình tìm kiếm tích cực, sẽ kết hợp hơn là mở rộng các kiến 
thức rời rạc (Hamston & Murdoch, 1996). Nhiều nghiên cứu ứng dụng tâm lý học 
nhận thức vào giáo dục đã khẳng định: mối liên hệ giữa các khái niệm đã học được 
thiết lập nhằm bảo đảm cho mỗi học sinh có thể huy động một cách hiệu quả những 
kiến thức và năng lực của mình để giải quyết tình huống, và có thể đối mặt với một 
 4 Tích hợp trong nội bộ môn học (Intradisciplinary Approach): Theo phương án này, 
các môn, các phần vẫn được học riêng rẽ, nhưng trong quá trình giảng dạy, tích hợp 
được thực hiện thông qua việc loại bỏ những nội dung trùng lắp, khai thác sự hỗ trợ 
giữa các phân môn, giữa các phần trong một phân môn/môn học. Tích hợp đọc, viết và 
giao tiếp ngôn ngữ nói trong môn Ngôn ngữ là một ví dụ. Giáo viên tích hợp lịch sử, 
địa lý, kinh tế, và chính quyền trong nội bộ chương trình môn học Nghiên cứu xã hội. 
Thông qua kiểu tích hợp nội bộ môn học này, người học được trông đợi đạt được hiểu 
biết về các mối quan hệ giữa những phân môn khác nhau và mối quan hệ giữa chúng 
với thế giới.
Tích hợp kiểu lồng ghép (Fusion). Theo cách tích hợp này, các kỹ năng, kiến thức và 
thái độ được lồng ghép vào chương trình các môn học thường ngày. Tại một số trường, 
học sinh học thái độ tôn trọng người khác qua mỗi môn học. Chủ đề Hòa bình hoặc 
Tiết kiệm năng lượng được lồng ghép học tập qua các môn học.
Tích hợp kiểu lồng ghép có thể liên quan đến các kĩ năng cơ bản. Tại Hoa kỳ, nhiều 
trường nhấn mạnh các thói quen làm việc tích cực trong mỗi môn học. Các nhà giáo 
dục có thể lồng ghép công nghệ vào các môn học trong chương trình với kĩ năng vi 
tính được tích hợp vào mỗi môn học. Phát triển kĩ năng đọc viết xuyên chương trình là 
một ví dụ khác của kiểu tích hợp lồng ghép. Số phát hành Tháng 11/ 2002 của Tạp chí 
Educational Leadership làm nổi bật chủ đề “Đọc và Viết trong các lĩnh vực nội dung 
và tập trung vào cách lồng ghép đọc viết vào trong chương trình môn học”.
Học tập dịch vụ (Service Learning). Học tập dịch vụ liên quan đến các dự án cộng 
đồng được thực hiện trong suốt thời gian học ở lớp. Học tập dịch vụ được xem là một 
phương án tích hợp đa môn. Glenn (2001) nhận thấy rằng hơn 80% các trường tích 
hợp học tập dịch vụ vào lớp học đã nâng cao mức điểm trung bình của các học sinh 
tham gia. Ví dụ, khi giáo viên tích hợp học tập dịch vụ vào trong chương trình ở 
trường trung học Springfield, Massachusetts, tỉ lệ bỏ học từ 12 % xuống còn 1 %, số 
lượng học sinh đi học các trường cao đẳng nghề tăng đến 22% và số học sinh đạt điểm 
trung bình 3.0 và gia tăng từ 12 đến 40%. Theo Glenn, các chương trình như thế nuôi 
dưỡng cho học sinh thái độ gắn kết tham gia với công đồng, mài sắc các kĩ năng sống 
(“people skills”) và chuẩn bị cho các em vào đời để làm việc.
 6 (2) Tích hợp liên môn (Interdisciplinary Integration)
Theo cách tiếp cận tích hợp liên môn, giáo viên tổ chức chương trình học tập xoay 
quanh các nội dung học tập chung: các chủ đề, các khái niệm, các khái niệm và kĩ 
năng liên ngành/môn. Họ kết nối các nội dung học tập chung nằm trong các môn học 
để nhấn mạnh các khái niệm và kỹ năng liên môn. Các môn học có thể nhận diện 
được, nhưng họ cho rằng ít quan trọng hơn so với cách tiếp cận tích hợp đa môn.
Tích hợp liên môn còn được hiểu như là phương án trong đó nhiều môn học liên quan 
được kết lại thành một môn học mới với một hệ thống những chủ đề nhất định xuyên 
suốt qua nhiều cấp lớp. Thí dụ Địa lý, Lịch sử, Sinh học, Xã hội, Công dân giáo dục, 
Hoá, Lý, được tích hợp thành môn “Nghiên cứu xã hội và môi trường” ở chương trình 
giáo dục bậc tiểu học tại Anh, Úc, Singapore, Thailand.
(3) Tích hợp xuyên môn (Transdisciplinary Integration)
Trong cách tiếp cận tích hợp xuyên môn, giáo viên tổ chức chương trình học tập xoay 
quanh các vấn đề và quan tâm của người học (Xem Sơ đồ 3). Học sinh phát triển các 
kĩ năng sống khi họ áp dụng các kĩ năng môn học và liên môn vào ngữ cảnh thực tế 
của cuộc sống. Hai con đường dẫn đến tích hợp xuyên môn: học tập theo dự án 
(project-based learning) và thương lượng chương trình học (negotiating the 
curriculum).
Học tập theo dự án
Trong học tập theo dự án, học sinh được cho cơ hội giải quyết một vấn đề của địa 
phương. Một số trường gọi đây là học tập dựa vào vấn đề hoặc học tập dựa vào nơi 
sinh sống. Theo Chard (1998), việc hoạch định chương trình học theo dự án được tiến 
hành qua ba bước:
 Bước 1: Giáo viên và học sinh chọn một đề tài nghiên cứu theo mối quan tâm của 
 học sinh, chuẩn chương trình và nguốn tài nguyên của địa phương. 
 8 mức độ tích hợp trong phạm vi hẹp và tích hợp trong phạm vi rộng. Hai hướng tích 
hợp này phần nào tương thích với định hướng tích hợp đa môn và tích hợp liên môn 
như đã đề cập ở trên. Phương án tích hợp đã được đề xuất cho việc phát triển chương 
trình giáo dục phổ thông Việt Nam sau 2015 ở cả ba cấp trung học phổ thông như sau:
Trung học phổ thông chỉ tăng cường tích hợp trong nội bộ môn học và lồng ghép các 
vấn đề như môi trường, biến đổi khí hậu, kĩ năng sống, dân số, sức khỏe sinh sản,  
vào các môn học và hoạt động giáo dục.
III. Tiểu kết chương:
Theo hướng tích hợp, nhiều nước kể cả trong khu vực Đông Nam Á, đã đưa vào 
trường trung học các môn học như khoa học tự nhiên (tích hợp lí, hoá, sinh, địa chất, 
thiên văn), khoa học xã hội và nhân văn (tích hợp sử, địa, giáo dục công dân, xã hội 
học). Kinh nghiệm các nước cho thấy việc DHTH các môn học sẽ giúp cho HS dễ vận 
dụng kiến thức vào thực tiễn vì những vấn đề nảy sinh trong đời sống, sản xuất ít khi 
chỉ liên quan với một lĩnh vực tri thức nào đó mà thường đòi hỏi vận dụng tổng hợp 
các tri thức thuộc một số môn học khác nhau. 
CHƯƠNG II: ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC VÀ TIẾN 
TRÌNH BÀI DẠY THEO CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP
I. Xác định mục tiêu học tập: 
 Cần quan niệm rõ mục tiêu dạy học là hướng tới mục tiêu học tập bộ môn của 
trò (chứ không phải của thầy), GV phải hình dung sau khi học xong bài học, HS phải 
có kiến thức, kỹ năng, thái độ gì, ở mức độ như thế nào. Mục tiêu đề ra là cho HS, 
thông qua các hoạt động học tập tích cực, vì thế khi xác định mục tiêu học tập cần :
- Lấy trình độ HS chung của cả lớp làm căn cứ, nhưng phải hình dung thêm yêu cầu 
phân hoá đối với những nhóm HS có trình độ kiến thức và tư duy khác nhau để mỗi 
HS được làm việc với sự nỗ lực trí tuệ vừa với sức mình.
- Chú trọng đồng đều đến các lĩnh vực : kiến thức, kỹ năng, tư duy và thái độ. Mỗi lĩnh 
vực GV nên cụ thể hoá các mức độ sao cho có thể đánh giá được càng cụ thể càng tốt, 
qua đó có được thông tin phản hồi về nhận thức của HS sau mỗi nội dung dạy học.
 10 CHỦ ĐỀ 1: CẤP SỐ NHÂN ( Đại số&Giải tích 11)
I. Mục tiêu dạy học
1.Về kiến thức
- Hiểu được những ứng dụng của Toán học (Cấp số nhân) vào các môn học khác vào 
thực tiễn và đời sống
1.1. Môn Đại số. 
- Nắm được định nghĩa cấp số nhân, công bội của cấp số nhân, số hạng tổng quát, tính 
chất các số hạng và tổng n số hạng đầu của cấp số nhân.
1.2. Môn Hình học.
- Nắm được tổng các góc trong một tứ giác bằng 3600 .
1.3. Môn Địa lý.
- Nắm được tình hình dân số tỉnh Vĩnh Phúc và sự gia tăng dân số hàng năm. Cách 
tính số dân sau n năm bất kì
1.4. Môn giáo dục công dân.
- Nắm được một số luật cơ bản, gắn liền với cuộc sống của chúng ta được học trong 
môn giáo dục công dân.
1.5. Môn Lịch sử
- Nắm được sự phát triển văn hoá của Ấn Độ thời phong kiến
- Nguồn gốc sự ra đời của bàn cờ Vua, cách tính thưởng thông minh của người phát 
minh ra bàn cờ vua.
1.6. Môn Âm nhạc
- Biết được cấu tạo của cây đàn ghi ta
- Cấp số nhân được sử dụng như thế nào trong cây đàn ghi ta.
1.7. Kiến thức về thực tế, xã hội.
- Nắm được cách tính toán trong xây dựng.
- Nắm được cách tính tiền lãi trong ngân hàng.
- Nắm được tác hại của việc gia tăng dân số nhanh với giao thông, môi trường, kinh tế.
- Nắm được cách tính toán trong làm ăn, mua bán để đạt lợi nhuận lớn nhất.
1.8. Môn Vật Lí.
- Nắm được chu kỳ bán rã của nguyên tố phóng xạ Poloni 210.
- Hiểu ảnh hưởng của chất phóng xạ lên con người
- Cách bảo vệ bản thân khi nhiễm chất phóng xạ
1.9 Môn Sinh học.
- Nắm được quá trình sinh trưởng của trùng Amip
- Môi trường sống của trùng Amip
- Cách bảo vệ sức khoẻ để không nhiễm trùng Amip.
2. Kỹ năng.
- Phát triển kĩ năng tự học, biết thu thập và xử lí thông tin, lập bản đồ tư duy, làm việc 
cá nhân và làm việc theo nhóm nhỏ, làm báo cáo nhỏ, trình bày trước lớp, trước tổ.
2.1. Môn Đại số.
- Biết lập một cấp số nhân, tìm được công bội, số hạng bất kì của cấp số nhân, tính 
được tổng của n số hạng đầu của cấp số nhân.
- Giải được bài toán thực tế về áp dụng cấp số nhân.
2.2. Môn Hình học.
- Vận dụng tính chất của số hạng cấp số nhân vào tính toán số đo góc của tứ giác.
2.3. Môn Giáo dục công dân.
- Vận dụng được các kiến thức pháp luật được học ở môn giáo dục công dân vào cuộc 
sống.
 12