Sáng kiến kinh nghiệm Vận dụng dạy học theo hướng phát triển năng lực cho học sinh lớp 11 trong chủ đề Hô hấp ở động vật

 1
 CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
 Độc lập - Tự do – Hạnh phúc
 THUYẾT MINH MÔ TẢ GIẢI PHÁP 
 VÀ KẾT QUẢ THỰC HIỆN SÁNG KIẾN
 1. Tên sáng kiến: Vận dụng dạy học theo hướng phát triển năng lực cho 
HS lớp 11 trong chủ đề Hô hấp ở động vật.
 2. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu: 28/01/2021 (Sinh hoạt chuyên 
môn cụm Yên Dũng)
 3. Các thông tin cần bảo mật: không.
 4. Mô tả giải pháp cũ thường làm
 - Tên giải pháp: Tôi thường sử dụng phương pháp vấn đáp - gợi mở, vấn 
đáp – giải thích minh họa, thảo luận nhóm, chưa vận dụng nhiều các PPDH và 
KTDH tích cực.
 - Tình trạng và nhược điểm, hạn chế của giải pháp cũ:
 Phương pháp vấn đáp, đã có sự tương tác giữa GV và HS, được thực hiện 
qua hệ thống câu hỏi và câu trả lời tương ứng về một chủ đề nhất định được GV 
đặt ra. Qua việc trả lời câu hỏi dẫn dắt của GV, HS thể hiện được suy nghĩ, ý 
tưởng của mình, từ đó khám phá và lĩnh hội được đối tượng của học tập. Mặt 
khác, PPDH này giúp GV định hướng cho học sinh tập trung vào những kiến 
thức trọng tâm, đảm bảo đúng thời gian của tiết học. Tuy nhiên, phương pháp 
này vẫn còn nhiều hạn chế cần khắc phục. Nhiều khi việc vấn đáp chỉ mang tính 
hình thức, giáo viên hỏi rồi giáo viên lại tự trả lời, tức là vẫn nặng về thuyết 
trình, do đó chưa thật sự lôi cuốn và thu hút học sinh. Bên cạnh đó, một số HS 
rơi vào trạng thái bị động, không thực sự làm việc, không nghiên cứu trước bài 
học chỉ ỷ lại vào gợi ý của GV. Học sinh hạn chế tìm hiểu thế giới xung quanh, 
hạn chế các năng lực tự chủ, tự học, năng lực thuyết trình trước đám đông, thiếu 
tự tin, thiếu tính kiên trì,... 3
 7. Nội dung
 7. 1. Thuyết minh giải pháp mới
 7.1.1. Giải pháp 1
 7.1.1.1. Tên giải pháp: Đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng 
lực cho HS .
 7.1.1.2. Nội dung
 a. Đặc trưng cơ bản của đổi mới PPDH theo định hướng phát triển 
năng lực
 Một, dạy học thông qua tổ chức liên tiếp các hoạt động học tập, giúp HS 
tự khám phá những điều chưa biết chứ không thụ động tiếp thu những tri thức 
được sắp đặt sẵn. Giáo viên là người tổ chức và chỉ đạo HS tiến hành các hoạt 
động học tập phát hiện kiến thức mới, vận dụng sáng tạo các kiến thức đã biết 
vào giải thích các tình huống trong học tập, các hiện tượng trong thực tiễn...
 Hai, chú trọng rèn luyện cho HS biết khai thác SGK và các tài liệu học 
tập, biết cách tự tìm lại các kiến thức đã có, suy luận để tìm tòi và phát hiện kiến 
thức mới... Định hướng cho HS cách tư duy như phân tích, tổng hợp, khái quát 
hóa,... để dần dần hình thành và phát triển tiềm năng sáng tạo.
 Ba, tăng cường phối hợp học tập cá thể với học tập hợp tác, lớp học trở 
thành môi trường giao tiếp GV – HS và HS – HS nhằm vận dụng sự hiểu biết và 
kinh nghiệm của từng cá nhân, của tập thể trong giải quyết các nhiệm vụ học tập 
chung.
 Bốn, chú trọng đánh giá kết quả học tập theo mục tiêu bài học trong suốt 
tiến trình dạy học thông qua hệ thống câu hỏi, bài tập. Chú trọng phát triển kỹ 
năng tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau của HS với nhiều hình thức như theo lời 
giải, đáp án mẫu hoặc theo các tiêu chí để có thể phê phán, tìm cách sửa chữa 
các sai sót.
 b. Một số nội dung kiến thức về chủ đề hô hấp ở động vật
 - Khái niệm hô hấp ở động vật.
 - Bề mặt trao đổi khí.
 - Các hình thức hô hấp ở động vật. 5
 - Lựa chọn PPDH, KTDH và phương tiện dạy học phù hợp với mục tiêu 
của bài học hướng tới phát triển các năng lực và phẩm chất cho HS.
 - Thiết kế các chuỗi hoạt động học tập theo hướng tiếp cận năng lực và 
lấy người học làm trung tâm.
 Bước 2: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập cho HS. 
 Về phía GV:
 - Gới thiệu chủ đề cần nghiên cứu và tìm hiểu.
 - Chia nhóm: 6HS/nhóm, mỗi nhóm có 1 nhóm trưởng, 1 thư kí.
 + Chia nhóm để thực hiện kỹ thuật mảnh ghép ở hoạt động tìm hiểu các 
hình thức hô hấp ở động vật.
 Nhóm chuyên gia: Phân công và đánh số thứ tự các thành viên.
 Nhóm mảnh ghép: Phân công theo số thứ tự và vị trí di chuyển khi thực 
hiện hoạt động học tập.
 GV hướng dẫn HS các bước thực hiện hoạt động học tập theo kỹ thuật 
mảnh ghép.
 + Chia nhóm để thực hiện kỹ thuật phòng tranh ở hoạt động tìm hiểu bệnh 
viêm đường hô hấp cấp Covid – 19.
 - GV giao nhiệm vụ đến từng HS và nhóm HS nghiên cứu trước nội dung 
bài mới ở nhà, giúp đỡ hướng dẫn HS, nhóm HS trong quá trình thực hiện nhiệm 
vụ. (Chi tiết được thể hiện trong kế hoạch bài dạy ở phụ lục).
 - GV kiểm tra kết quả hoạt động cá nhân và nhóm HS nội dung nghiên 
cứu ở nhà trước giờ dạy.
 Về phía HS:
 - Tiếp nhận nhiệm vụ được giao, lên kế hoạch thực hiện nhiệm vụ, phân 
công nhiệm vụ cho các thành viên trong nhóm.
 - Mỗi cá nhân hoàn thành các phiếu học tập từ số 1 đến số 4, mỗi nhóm 
hoàn thành sản phẩm theo yêu cầu trước giờ học.
 Bước 3: Dạy thể nghiệm trên đối tượng HS các lớp 11 (Bản thân tôi đã áp 
dụng dạy thể nghiệm ở lớp 11A5 trường THPT Yên Dũng số 2 trong buổi sinh 
hoạt chuyên môn cụm Yên Dũng ngày 28/01/2021). 7
 7.1.2. Giải pháp 2
 7.1.2.1. Tên giải pháp: Đổi mới phương pháp kiểm tra đánh giá theo 
hướng tiếp cận năng lực học sinh
 7.1.2.2. Nội dung
 a. Phương pháp đổi mới kiểm tra đánh giá
 Kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh theo hướng tiếp cận năng 
lực tập trung vào các định hướng sau:
 - Chuyển từ chủ yếu đánh giá kết quả học tập cuối môn học, khóa học 
(đánh giá tổng kết) phân loại sang hình thức đánh giá thường xuyên, đánh giá 
định kỳ sau từng chủ đề, từng chương nhằm mục đích phản hồi điều chỉnh quá 
trình dạy học (đánh giá quá trình).
 - Chuyển từ chủ yếu đánh giá kiến thức, kĩ năng sang đánh giá năng lực 
của người học.
 - Chuyển đánh giá từ một hoạt động gần như độc lập với quá trình dạy học 
sang việc tích hợp đánh giá vào quá trình dạy học.
 - Trong đánh giá thành tích học tập của học sinh không chỉ đánh giá kết 
quả mà chú ý cả quá trình học tập, không chỉ do GV đánh giá mà chú trọng 
người học tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau.
 b. Đổi mới phương pháp kiểm tra đánh giá theo hướng tiếp cận năng 
lực HS vào bài dạy chủ đề Hô hấp ở động vật
 - Đánh giá quá trình học tập của HS ở hoạt động 4: HS tự đánh giá và 
đánh giá chéo theo các tiêu chí.
 - Đánh giá kết quả học tập của HS thông qua bài kiểm tra trắc nghiệm 
khách quan ở các mức độ (nhận biết, thông hiểu, vận dụng) sau giờ học.
 - Khảo sát mức độ hứng thú của HS sau khi học xong bài học theo các 
PPDH và KTDH tích cực theo các tiêu chí
 7.1.2.3. Các bước tiến hành giải pháp
 * Các bước tiến hành đánh giá quá trình học tập của HS ở hoạt động 4
 Bước 1: Xác định các tiêu chí đánh giá và lượng hóa điểm các tiêu chí. 9
 - Trả lời đúng 20
 câu hỏi thảo 
 luận. (Mỗi câu 
 trả lời đúng 10
 điểm)
Thuyết - Tự tin, lưu 10
trình loát, đúng giờ.
 - Giọng điệu 10
 rõ ràng, thu 
 hút.
Dọn Sạch sẽ, ngăn 10
dẹp nắp.
Tổng 100
 * Các bước tiến hành đánh giá kết quả học tập của HS sau giờ học 
thông qua bài kiểm tra trắc nghiệm khách quan:
 Bước 1: Xác định được mục đích đánh giá, mục tiêu học tập sẽ đánh giá. 
 Bước 2: Thiết lập ma trận đề kiểm tra:
 Nhận biết Thông hiểu Vận dụng
 Vận dụng thấp Vận dụng cao
 Chủ đề hô hấp 4 câu 3 câu 2 câu 1 câu
 ở động vật
 Điểm 4 điểm 3 điểm 2 điểm 1 điểm
 Bước 3: Biên soạn các dạng câu hỏi theo ma trận đề.
 Bước 4: Xây dựng đề kiểm tra chi tiết và hướng dẫn chấm.
 Bước 5: Thử nghiệm, phân tích kết quả, điều chỉnh và hoàn thiện đề.
 ĐỀ KIỂM TRA CHỦ ĐỀ HÔ HẤP Ở ĐỘNG VẬT
 Thời gian làm bài: 10 phút.
Họ và tên:.......................................................................Lớp:................................
Nhận biết 11
C. Tăng khí CO2.D. Cung cấp thức ăn cho cá.
Câu 9. Có bao nhiêu biện pháp sau đây giúp phòng tránh dịch bệnh 
viêm đường hô hấp cấp do chủng mới của virut Corona (COVID - 19) 
gây ra?
(1). Đeo khẩu trang đúng cách.
(2). Thực hiện khai báo y tế khi ho, sốt.
(3). Hạn chế đưa tay lên mắt, mũi và miệng. 
(4). Rửa tay thường xuyên và đúng cách.
A. 1.B. 3.C. 2.D. 4.
Câu 10. Ở người, vì sao khi bị tràn dịch màng phổi thì sẽ ngạt thở, dẫn đến tử 
vong?
A. Khi tràn dịch màng phổi sẽ gây nhiễm khuẩn phổi làm chức năng phổi kém.
B. Khi tràn dịch màng phổi thì dịch sẽ xâm nhập vào phổi làm tắc đường dẫn 
khí.
C. Khi tràn dịch màng phổi thì trung khu hít vào sẽ bị ức chế làm sức co của các 
cơ thở giảm làm cơ thể thiếu khí.
D. Khi tràn dịch màng phổi thì chất dịch chứa đầy xoang màng phổi nên phổi 
không thể hút khí vào, cơ thể sẽ thiếu O2 và bị chết vì ngạt thở.
 HƯỚNG DẪN CHẤM
Câu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Đáp B C B D D C A B D D
án
 * Các bước tiến hành khảo sát mức độ hứng thú, tích cực của HS sau 
khi học xong bài học theo các PPDH và KTDH tích cực theo các tiêu chí
 Bước 1: Xác định các tiêu chí đánh giá.
 Bước 2: Xây dựng phiếu khảo sát theo các tiêu chí.
 Bước 3: Thử nghiệm, phân tích kết quả, điều chỉnh và hoàn thiện.
 PHIẾU KHẢO SÁT Ý KIẾN HỌC SINH 13
 Rất hứng thú
 Em có hứng thú với cách dạy học 
Câu 5 Hứng thú
 theo hướng phát triển năng lực môn 
 Sinh học không? Bình thường
 Không hứng thú lắm
 Nhiệm vụ (bài tập) mà giáo viên giao Khó khăn
 về nhà cho các em khi tham gia dạy Vừa phải
Câu 6 học theo hướng phát triển năng lực 
 trong chủ đề Hô hấp ở động vật ở Dễ dàng
 mức độ nào? Nhàm chán
 Rất thích
 Thích
 Ý kiến của em khi được chuẩn bị bài 
Câu 7
 trước theo từng nhóm? Bình thường
 Không thích
 Rất tích cực
 Ý kiến của em về việc thực hiện Tích cực
Câu 8 nhiệm vụ trong phần tìm hiểu nội 
 Bình thường
 dung mới của bài học?
 Không tích cực
 Không
 Theo em việc áp dụng dạy học theo
 Phù hợp
 hướng phát triển năng lực môn Sinh 
Câu 9 học có phù hợp không? Rất phù hợp
 Không có ý kiến gì
 Đề xuất của em cho giáo viên trong Không áp dụng
 việc vận dụng dạy học theo định Thỉnh thoảng áp dụng
 hướng phát triển năng lực HS môn 
Câu Áp dụng thương xuyên
 Sinh học?
10
 Không có ý kiến gì
 7.1.2.4. Kết quả khi thực hiện giải pháp
 * Sản phẩm được tạo ra từ giải pháp: 15
Câu Nội dung câu hỏi Phương án trả lời Lớp 11A5 (44 HS)
 Số lượng Tỉ lệ %
 Thái độ của em Rất thích 30 68
 Thích 10 23
Câu 1 đối với môn Sinh 
 Bình thường 4 9
 học như thế nào? Không thích 0 0
 Khi thực hiện dạy Không hiểu bài 0 0
 Bình thường 0 0
Câu 2 học theo định 
 Hiểu bài 9 20
 hướng phát triển Rất hiểu và hứng thú 35 80
 năng lực cho HS 
 trong chủ đề Hô 
 hấp ở động vật. 
 Em tự đánh giá
 bản thân:
 Em đánh giá như Rất cần thiết 40 91
 Cần thiết 4 9
 thế nào về tầm 
 Bình thường 0 0
Câu 3 quan trọng của bộ Không cần thiết 0 0
 môn Sinh học 
 trong thực tiễn
 hiện nay?
Câu 4 Theo em, thực Giúp em tự tin hơn, 44 100
 hiện phương pháp hòa nhập hơn với bạn
 dạy học theo định bè.
 Giúp các em hứng 44 100
 hướng phát triển 
 thú học tập hơn.
 năng lực môn 
 Tạo cơ hội cho các 44 100
 Sinh học nhằm 
 em sáng tạo, học gắn 
 mục đích gì?
 với thực tiễn, tránh sự
 học nhồi nhét.
 Giúp em tự giác và 44 100
 có trách nhiệmhơn
 trong học tập.