Sáng kiến kinh nghiệm Vận dụng thang tư duy Bloom trong dạy học phần VHHTPP 1930-1945 ở chương trình Ngữ văn THPT lớp 11

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN 
 TRƯỜNG THPT NGUYỄN ĐỨC MẬU
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 ĐỀ TÀI:
Vận dụng thang tư duy Bloom trong dạy học 
phần VHHTPP 1930 - 1945 ở chương trình 
 Ngữ văn THPT lớp 11
 Người thực hiện: Mai Thị Nga 
 Tổ: Văn - Anh
 Năm học 2020 - 2021 đặc biệt thực nghiệm một cách nghiêm túc và khoa học việc vận dụng thang tư duy 
Bloom trong dạy - học. Từ đó, tôi đã đúc rút được một số kinh nghiệm, tích lũy 
được một số kỹ năng và đã đạt được một số thành công nhất định trong quá trình 
dạy học, góp phần nâng cao chất lượng dạy học phần VHHTPP 1930 - 1945, tạo 
được hứng thú và say mê cho HS đối với những giờ dạy - học. Vì thế, tôi xin được 
trình bày kết quả nghiên cứu, thực nghiệm qua đề tài: Vận dụng thang tư duy 
Bloom trong dạy học phần VHHTPP 1930 - 1945 ở chương trình Ngữ văn THPT 
lớp 11.
 2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
 2.1. Đối tượng nghiên cứu
 Như tên đề tài đã xác định rõ, đối tượng nghiên cứu của sáng kiến này là 
Vận dụng thang tư duy Bloom trong dạy học phần VHHTPP 1930 - 1945 ở chương 
trình Ngữ văn THPT lớp 11.
 2.2. Phạm vi nghiên cứu
 Trong đề tài, tác giả sáng kiến sẽ chỉ tập trung nghiên cứu và thực nghiệm 
việc vận dụng thang tư duy Bloom trong dạy học một số TP VHHTPP giai đoạn 
1930 - 1945 trong chương trình Ngữ văn THPT lớp 11.
 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
 3.1. Mục đích nghiên cứu
 Sáng kiến nhằm chứng minh sự cần thiết cũng như khả năng, ưu thế và hiệu 
quả to lớn của việc vận dụng thang tư duy Bloom trong việc dạy học môn Ngữ văn 
nói chung và phần VHHTPPgiai đoạn 1930 - 1945 ở chương trình Ngữ văn THPT 
lớp 11.
 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
 3.2.1. Nghiên cứu cơ sở khoa học của đề tài, bao gồm việc làm rõ thang tư 
duy Bloom trong hoạt động dạy - học, thực trạng và khả năng vận dụng thang tư 
duy Bloom trong dạy học môn Ngữ văn nói chung và phần VHHTPP 1930 -1945 ở 
chương trình Ngữ văn THPT lớp 11 nói riêng.
 3.2.2. Xây dựng hệ thống phương pháp, biện pháp vận dụng thang tư duy 
Bloom trong dạy học phần VHHTPP 30 - 45 ở chương trình Ngữ văn THPT lớp 
11.
 3.2.3. Tiến hành thực nghiệm sư phạm để khẳng định tính khả thi và hiệu 
quả của những phương pháp, biện pháp vận dụng thang tư duy Bloom trong dạy 
học phần VHHTPP 30 - 45 ở chương trình Ngữ văn THPT lớp 11.
 4. Phương pháp nghiên cứu
 Chúng tôi sử dụng phối hợp nhiều phương pháp thuộc hai nhóm nghiên cứu 
lý thuyết và nghiên cứu thực tiễn:
 2 gọi tắt là Thang Bloom hay Bảng phân loại Bloom (Bloom’s Taxonomy) bao gồm 
6 cấp độ sau:
 1. Biết (Knowledge)
 2. Hiểu (Comprehension)
 3. Vận dụng (Application)
 4. Phân tích (Analysis)
 5. Tổng hợp (Synthesis)
 6. Đánh giá (Evaluation)
 Nhận thấy thang trên chưa thật sự hoàn chỉnh, vào giữa thập niên 1999 Lorin 
Anderson, một học trò của Benjamin Bloom, đã cùng một số cộng sự đề xuất sự 
điều chỉnh như sau (Pohl, 2000):
 1. Nhớ 
 (Remembering)
 2. Hiểu 
 (Understanding)
 3. Vận dụng 
 (Applying)
 4. Phân tích 
 (Analyzing)
 5. Đánh giá 
 (Evaluating)
 6. Sáng tạo 
 (Creating)
 Các cấp độ tư duy này được định nghĩa như sau:
 1. Nhớ: Bao gồm việc người học có thể nhớ lại các điều đặc biệt hoặc tổng 
quát, trọn vẹn hoặc một phần các quá trình, các dạng thức, cấu trúc đã được 
học. Ở cấp độ này người học cần nhớ lại đúng điều được hỏi đến, ví dụ lặp lại 
đúng một định luật mà chưa cần phải giải thích hay sử dụng định luật ấy. Các từ 
khóa thường sử dụng khi đánh giá cấp độ nhận thức này là: Trình bày, Nhắc lại, 
Mô tả, Liệt kê
 2. Hiểu: Ở cấp độ nhận thức này người học cần nắm được ý nghĩa của thông 
tin, thể hiện qua khả năng diễn giải, suy diễn, liên hệ. Ví dụ: Giải thích một định
 4 sau này được học trò của Bloom là Anderson điều chỉnh không chỉ là những thang 
đo tư duy - nhận thức đơn thuần mà còn là những thang đo kĩ năng và năng lực của 
người học trong từng tiết học, môn học.
 Môn Ngữ văn với những đặc thù riêng, vừa là môn học công cụ (ngôn ngữ 
và giao tiếp) vừa là môn học nghệ thuật (chân - thiện - mĩ) khiến cho việc dạy học 
môn Ngữ văn đòi hỏi GV không chỉ nắm vững kiến thức mà còn biết vận dụng các 
phương pháp dạy học hợp lí để đạt được hiệu quả cao nhất của giờ dạy - học. 
Thang đo tư duy Bloom có thể được xem là một thành tựu lớn về phương pháp dạy 
học hiện đại, là nền tảng lí luận khoa học để GV dạy môn Ngữ văn vận dụng trong 
hầu hết các khâu của quá trình dạy học, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học 
môn Ngữ văn trong trường phổ thông. Dưới đây là những phạm vi có thể vận dụng 
thang đo tư duy Bloom trong dạy học môn Ngữ văn
 Phạm vi vận 
 TT dụng thang đo tư Các hoạt động vận dụng cụ thể
 duy Bloom
 - GV thiết kế bài dạy (soạn giáo án)
 1 Đặt mục tiêu dạy 
 học - HS tự đặt mục tiêu bài học
 - GV vận dụng ở phương pháp phát vấn, gợi mở đàm 
 2 Đặt hệ thống câu thoại và câu hỏi hoạt động nhóm.
 hỏi
 - HS vận dụng trong hoạt động đặt câu hỏi phản biện
 Xây dựng các - GV vận dụng vào việc đánh giá, đo lường kết quả 
 3 chuẩn kết quả học học tập của HS sau một tiết học, một chuyên đề hay 
 tập của học sinh một học kì.
 Kiểm tra đánh giá - GV vận dụng trong việc ra đề kiểm tra, thiết lập ma 
 4 năng lực người trận các bài kiểm tra thường xuyên, kiểm tra giữa kì 
 học và kiểm tra cuối kì
 5 Đánh giá năng lực - GV đánh giá, cho điểm trong hoạt động dự giờ thao 
 người dạy (COT) giảng, dự giờ thi thực hành của đồng nghiệp
 Với phạm vi vận dụng rộng rãi ở trên, thang đo tư duy Bloom góp phần 
quan trọng vào việc định hướng cụ thể và khoa học cho GV Ngữ văn thực hiện các 
khâu: Thiết kế bài dạy (soạn giáo án), thực hiện dạy học (đặt câu hỏi trong quá 
trình dạy ở lớp), kiểm tra đánh giá năng lực HS (trong và sau quá trình dạy). Có 
được thang đo tư duy Bloom, GV Ngữ văn sẽ khắc phục được những khó khăn 
mang tính đặc trưng môn học như cách đặt mục tiêu dạy học chưa khoa học, chưa 
rõ ràng, hệ thống câu hỏi còn cảm tính, đáng giá HS chỉ bằng thói quen và kinh 
nghiệm. Khắc phục được những khó khăn đó, GV Ngữ văn cũng sẽ thực hiện được 
những giờ dạy học văn có hiệu quả, phát huy được những ưu thế của môn học.
 6 Kết quả khảo sát trên cho thấy thực tế tỉ lệ GV Ngữ văn từng biết và nghiên 
cứu phương pháp dạy học theo thang đo tư duy Bloom cao hơn (29,4% đến 35,3%) 
so với tỉ lệ GV từng vận dụng và có những thành công (17,6%).
 Mặt khác, phần VHHTPP 30 - 45 được xem là một phần nội dung kiến thức 
trọng tâm của chương trình Ngữ văn lớp 11 kì 1. Có rất nhiều công trình nghiên 
cứu công phu và chất lượng về phần văn học này. Tuy nhiên, các công trình nghiên 
cứu chủ yếu đều tập trung vào nội dung kiến thức (Giá trị hiện thực, giá trị nhân 
đạo, đề tài người nông dân). Các công trình nghiên cứu về đổi mới phương pháp 
dạy học ở phần văn học này chưa thật dày dặn. Tiêu biểu là luận văn thạc sĩ của tác 
giả Đỗ Thanh Hòa nghiên cứu về “Phương pháp giảng dạy TP VHHTPP 30 - 45 ở 
trường THPT” (năm 2011) cũng chỉ nêu ra được một số phương pháp dạy học phổ 
biến: Phương pháp đọc tác phẩm, phương pháp diễn giảng, phương pháp trực 
quan, phương pháp nêu vấn đề, phương pháp đàm thoại... Khi dạy - học phần 
VHHTPP 30 - 45, hầu hết GV đều rơi vào tình trạng lúng túng xử lí khối kiến thức 
phong phú và thú vị này với khả năng giảng dạy trong khoảng thời gian ngắn ngủi 
và đối tượng HS khác nhau. Sau nhiều tiết thao giảng đã có nhiều kinh nghiệm 
được đúc rút để khắc phục khó khăn này. Song vẫn cần một sự đổi mới căn bản về 
phương pháp dạy học và những định hướng cụ thể, khoa học cho việc dạy và học 
phần văn học này có hiệu quả hơn.
 2.2. Khả năng vận dụng thang tư duy Bloom trong dạy học phần 
VHHTPP 1930 - 1945 ở chương trình Ngữ văn THPT lớp 11
 Từ thực trạng vận dụng thang đo tư duy Bloom trong dạy học môn Ngữ văn 
nói chung và phần VHHTPP 30 - 45 được trình bày ở trên, chúng tôi có thể khẳng 
định khả năng vận dụng thang đo tư duy Bloom vào dạy học môn Ngữ văn là khả 
quan, thiết thực và hiệu quả. So với các môn khoa học tự nhiên, việc vận dụng các 
thang đo tư duy từ bậc thấp nhất (nhớ) đến bậc cao nhất (sáng tạo) vẫn dễ dàng hơn 
so với các môn khoa học xã hội, đặc biệt là môn Ngữ văn. Tuy nhiên với yêu cầu 
ngày càng cao về chuẩn đầu ra của chương trình giáo dục phổ thông năm 2018, 
việc dạy học môn ngữ văn không chỉ dừng ở việc cảm thụ văn chương mà phải đạt 
được năng lực vận dụng, phân tích, đánh giá và sáng tạo khi học. HS khi học phần 
VHHTPP 30 - 45 có thể vận dụng vào trong các bài học lịch sử Việt Nam trước 
cách mạng thánh 8/1945, có thể đánh giá được số phận người nông dân trước cách 
mạng, đánh giá được các mâu thuẫn nổi bật trong xã hội Việt nam trước cách 
mạng, có thể viết được một văn bản văn nghị luận bàn luận về giá trị hiện thực 
trong TP Chí phèo hay ĐT Hạnh phúc của một tang gia. Kết quả khảo sát khả năng 
vận dụng thang đo tư duy Bloom trong dạy học phần VHHTPP từ các GV Ngữ văn 
bậc THPT trên địa bàn Quỳnh Lưu - Hoàng Mai cũng đem đến những kết quả khả 
quan (có 17 GV tham gia khảo sát).
 8 Trong những năm gần đây, cùng với sự hỗ trợ đắc lực của các phương tiện 
dạy học hiện đại như: máy tính, máy chiếu, bảng, biểu và các phần mềm dạy học.. 
các GV đã ngày càng đầu tư vào nhiều khâu trong quá trình dạy học như: soạn giáo 
án điện tử, dạy máy chiếu, đổi mới hình thức kiểm tra đánh giá học sinh. Những 
thay đổi trên đem đến cho môn Ngữ văn ở trường THPT một sức sống mới. Tuy 
nhiên, rất cần một nền tảng lí luận dạy học khoa học, tiên tiến và hiệu quả làm định 
hướng để những đổi mới trên thực sự hiệu quả. Vận dụng thang tư duy Bloom vào 
các khâu của quá trình dạy học là một hoạt động thiết thực và hiệu quả trong bối 
cảnh đổi mới giáo dục trên.
 II. Một số biện pháp vận dụng thang tư duy Bloom trong dạy học phần 
VHHTPP 1930 - 1945 ở chương trình Ngữ văn THPT lớp 11
 1. Vận dụng thang tư duy Bloom trong việc đặt mục tiêu bài học
 Mục tiêu bài học là những tiêu chí, mục đích mà HS phải chỉ ra, phải thể 
hiện, phải làm được sau bài học. “Mục tiêu bài học là một lời phát biểu mô tả kết 
quả thực hiện đã dự định của người học vào cuối buổi dạy” (Robert F. Mager, 
1994). Như vậy, trong bất cứ một bài học nào, GV đều cần đặt ra mục tiêu bài học 
để HS hiểu rõ, nắm vững và làm được sau bài học. Mục tiêu bài học là bước đầu 
tiên và quan trọng trong quá trình thiết kế giáo án dạy học của giáo viên. Khi đặt ra 
mục tiêu bài học, người dạy phải căn cứ vào chuẩn kiến thức kĩ năng cũng như đối 
tượng HS cụ thể. Việc xác định mục tiêu dạy học có ý nghĩa hết sức quan trọng, 
một bài học thiếu mục tiêu hoặc xác định mục tiêu không rõ ràng, không đúng thì 
sẽ dẫn đến GV không xác định được đích đến, không biết mình đang đi đâu. Vì 
vậy, từ trước đến nay, tất cả các bài học đều được đặt mục tiêu trong sách giáo 
khoa (qua mục yêu cầu cần đạt) và trong giáo án (qua mục Mục tiêu cần đạt). Tuy 
nhiên, đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực hóa người học lại đòi hỏi 
người dạy phải thay đổi nhận thức và cách thức đặt mục tiêu bài học.
 1.1. Đặt mục tiêu về kiến thức
 Đặt mục tiêu về kiến thức trong nghiên cứu và đề xuất của chúng tôi được 
vận dụng cụ thể ở từng đơn vị kiến thức nhỏ trong một bài dạy. Có thể đặt mục 
tiêu cho hoạt động khởi động, cho các thao tác của hoạt động hình thành kiến thức 
mới hoặc ở các yêu cầu về phần luyện tập, vận dụng trong một giáo án dạy học 
phần VHHTPP 30 - 45. Mục tiêu bài giảng theo B.J.Bloom đề xuất như sau: Nhớ, 
hiểu, vận dụng, phân tích, đánh giá, sáng tạo. Từ đó khi viết mục tiêu về kiến thức 
cho phần VHHTPP 30 - 45 có thể sử dụng các động từ phù hợp với từng cấp độ về 
kiến thức như sau:
 Cấp Các động từ thường 
 Nội dung kiến thức
 độ được sử dụng
 Nhớ - HS nhớ lại những tác giả, TP đã học phần Trình bày, Nhắc lại, 
 VHHTPP 30 - 45 Nêu, Kể lại, Liệt kê
 10