Sáng kiến kinh nghiệm Xây dựng kế hoạch bài dạy Điều khiển sinh sản ở động vật và sinh đẻ có kế hoạch ở người - Sinh học 11 nhằm phát huy phẩm chất, năng lực học sinh

 BÁO CÁO KẾT QUẢ
 NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
1. Lời giới thiệu.
 Sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong bối cảnh hội nhập quốc tế 
đòi hỏi làm thế nào để học sinh có thể làm chủ kiến thức, vận dụng kiến thức kỹ 
năng để có thể giải quyết được những vấn đề nảy sinh trong cuộc sống xung quanh
? Lựa chọn nội dung kiến thức, thông tin như thế nào để đáp ứng được điều đó? 
Và khi đã lựa chọn được những nội dung cần dạy thì làm thể nào để tổ chức tốt 
những hoạt động học tập để cho người học tích cực, tự lực chiếm lĩnh kiến thứcvề 
các nội dung đó.
 Năm học 2022-2023, ngành Giáo dục tiếp tục triển khai thực hiện Nghị 
quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng; Nghị quyết của Quốc hội 
về Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021-2025; Nghị quyết của Chính 
phủ về Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết Đại hội đại 
biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng; các nghị quyết, kết luận của Đảng, Quốc 
hội và các văn bản chỉ đạo, điều hành của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về 
giáo dục và đào tạo.
 Ngành Giáo dục xác định chủ đề năm học 2022-2023 là “Đoàn kết, sáng 
tạo, ra sức phấn đấu hoàn thành tốt các nhiệm vụ và mục tiêu đổi mới, củng cố và 
nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo”. Bộ trưởng Bộ GDĐT yêu cầu toàn 
ngành Giáo dục tập trung thực hiện 12 nhiệm vụ trọng tâm. Trong đó đặc biệt 
quan trọng phải kể đến là nguồn lao động có chất lượng cao, đó lại chính là sản 
phẩm đầu ra của ngành giáo dục và đào tạo.
 Theo đó, việc đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) theo định hướng phát 
triển năng lực người học là một trong những nhiệm vụ cần thiết và quan trọng 
trong công cuộc đổi mới giáo dục hiện nay. Để học sinh học tập tích cực, chủ 
động lĩnh hội kiến thức trong giờ học thì đòi hỏi phải có sự tập trung và hứng thú. 
Đối tượng học sinh THPT ngày nay, với sự bùng nổ thông tin truyền thông, tâm 
lí lứa tuổi, việc tập trung gặp rất nhiều khó khăn.
 1 2. Tên sáng kiến:
 “ Xây dựng kế hoạch bài dạy Điều khiển sinh sản ở động vật và sinh đẻ 
có kế hoạch ở người - Sinh học 11 nhằm phát huy phẩm chất, năng lực học 
sinh”.
 3. Tác giả sáng kiến:
 - Họ và tên: Dương Thị Vĩnh Thạch.
 - Địa chỉ: Trường THPT Kim Ngọc.
 - Số điện thoại: 0386850480
 - Email: thachdu@gmail.com
4. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến.
 Dương Thị Vĩnh Thạch.
5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến:
 Sáng kiến được sử dụng trong giảng dạy, ngoại khóa, sinh hoạt chuyên đề.
6. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu:
 Tháng 4 năm 2021
7. Mô tả bản chất của sáng kiến:
7.1. Nội dung của sáng kiến:
 3 Trong dạy học hợp tác, giáo viên tổ chức cho học sinh thành những nhóm 
nhỏ để học sinh cùng nhau thực hiện một nhiệm vụ nhất định trong một thời gian 
nhất định. Trong nhóm, dưới sự chỉ đạo của nhóm trưởng, học sinh kết hợp giữa 
làm việc cá nhân, làm việc theo cặp, chia sẻ kinh nghiệm và hợp tác cùng nhau 
trong nhóm..
 Những nhiệm vụ học tập giao cho học sinh cần phải khuyến khích sự phối 
hợp lẫn nhau và các học sinh phải đạt được mức độ thành thạo nhất định khi làm 
việc cùng nhau.
 Các nhiệm vụ này cũng giúp nâng cao mối quan hệ giữa các học sinh. Học 
sinh học cách chia sẻ và tôn trọng lẫn nhau, phối hợp hoạt động theo nhóm nhỏ, 
giúp tạo cơ hội nhiều hơn cho học tập có sự phân hóa.
2.1.2. Quy trình thực hiện
 Bước 1. Chọn nội dung và nhiệm vụ phù hợp
Trong thực tế dạy học, tổ chức học sinh học tập hợp tác là cần thiết, có hiệu quả 
khi:
 - Nhiệm vụ học tập tương đối cần nhiều thời gian để thực hiện.
 - Nhiệm vụ học tập có tính chất tưong đối khó khăn hoặc rất khó khăn.
 Và do đó cần huy động kinh nghiệm của nhiều học sinh, cần chia sẻ nhiệm 
vụ cho một số học sinh hoặc cần có ý kiến tranh luận, thảo luận để thống nhất một 
vấn đề có nhiều cách hiểu khác nhau hoặc có ý kiến đa dạng, phong phú...
 Với nội dung đơn giản, dễ dàng thì tổ chức học sinh học tập hợp tác sẽ lãng 
phí thời gian và không có hiệu quả.
 Có những bài học hoặc nhiệm vụ có thể thực hiện hoàn toàn theo nhóm. Tuy 
 nhiên có những bài học/ nhiệm vụ thì chỉ có một phần sẽ thực hiện học theo nhóm.
 Do đó người giáo viên cần căn cứ vào đặc điểm dạy học hợp tác để lựa chọn 
nội dung cho phù hợp.
 Bước 2. Thiết kế kế hoạch bài học để dạy học hợp tác
 Sau khi đã lựa chọn nội dung và nhiệm vụ phù hợp, bước tiếp theo là thiết kế 
các hoạt động của giáo viên và học sinh nhằm đạt được mục tiêu của bài học/ 
nhiệm vụ.
 Giáo viên cần xác định cả bài học đều thực hiện theo nhóm hay đến một thời 
điểm nhất định mới tổ chức học nhóm.
 5 hiện nhiệm vụ như nhau. Giáo viên cần nêu rõ thời gian thực hiện và yêu cầu rõ 
sản phẩm của mỗi nhóm.
 - Hướng dẫn hoạt động của nhóm học sinh : Nhóm trưởng điều khiển hoạt 
động nhóm: học sinh hoạt động cá nhân, theo cặp, chia sẻ kinh nghiệm và thảo 
luận, thống nhất kết quả chung của nhóm, thư kí ghi kết quả của nhóm. Nhóm học 
sinh phân công đại diện trình bày kết quả trước lớp.
 - GV theo dõi, điều khiển, hướng dẫn học sinh hoạt động nếu cần. Khi học 
sinh hoạt động nhóm có rất nhiều vấn đề có thể xảy ra, nhất là khi học sinh tiến 
hành thí nghiệm hoặc quan sát băng hình, giải quyết vấn đề Do đó giáo viên 
cần quan sát bao quát, đi tới các nhóm để hướng dẫn, hỗ trợ học sinh nếu cần. Nếu 
thảo luận của nhóm học sinh không đi vào trọng tâm hoặc tranh luận thiếu hợp 
tác thì giáo viên cũng cần có mặt để định hướng, điều chỉnh hoạt động của nhóm.
 - Tổ chức học sinh báo cáo kết quả và đánh giá: Giáo viên yêu cầu mỗi nhóm 
sẽ hoàn thiện kết quả của nhóm và cử đại diện nhóm báo cáo kết quả chia sẻ kinh 
nghiệm với nhóm khác. Giáo viên yêu cầu học sinh lắng nghe, nhận xét, bổ sung 
và hoàn thiện. Nếu giáo viên không quán triệt từ đầu, nhiều học sinh không chú ý 
lắng nghe kết quả của nhóm bạn gây mất trật tự thì sẽ mất khả năng chia sẻ kinh 
nghiệm trong học tập hợp tác, làm giảm hiệu quả hợp tác. Giáo viên hướng dẫn 
học sinh lắng nghe và phản hồi tích cực để mỗi học sinh sẽ thấy được những kết 
quả tốt cần học tập và những hạn chế cần chia sẻ để hoàn thiện tốt hơn.
 - GV nhận xét đánh giá và chốt lại kiến thức cần lĩnh hội : Sau khi học sinh 
báo cáo và tự đánh giá, giáo viên có thể nêu vấn đề cho học sinh giải quyết để 
làm sâu sắc kiến thức hoặc củng cố kĩ năng. Nếu học sinh đã làm đúng và đầy đủ 
nhiệm vụ được giao thì giáo viên nêu tóm tắt kiến thức cơ bản nhất, tránh tình 
trạng giáo viên lại nêu lại toàn bộ các vấn đề học sinh đã trình bày làm mất thời 
gian.
2.2. Phương pháp trò chơi học tập.
2.2.1. Khái quát.
 Trò chơi là một loại hình hoạt động rất quen thuộc, gần gũi với mọi người. 
Ở nhiều góc độ khác nhau trò chơi được định nghĩa riêng, có thể trò chơi là một 
hoạt động tự nhiên cần thiết thoả mãn nhu cầu giải trí của con người hay là một 
phương pháp thực hành hiệu nghiệm đối với việc hình thành nhân cách và trí lực
 7 được chọn. Nên thiết kế trên một trang màn hình. Cần thiết lập hiệu ứng thời gian, 
chuông đồng hồ, chấm điểm để trò chơi thêm sinh động, gay cấn và hấp dẫn hơn
 - Bước 5: Tổ chức trò chơi.
 - Bước 6: Tổng kết và rút kinh nghiệm.
2.3. Kỹ thuật các mảnh ghép.
2.3.1. Khái quát.
 Kỹ thuật các mảnh ghép là kỹ thuật dạy học mang tính hợp tác, kết hợp 
giữa cá nhân, nhóm và liên kết giữa các nhóm, nhằm giải quyết một nhiệm vụ 
phức hợp, kích thích sự tham gia tích cực cũng như nâng cao vai trò của cá nhân 
trong quá trình hợp tác.
 Kỹ thuật mảnh ghép có tác dụng kích thích tư duy sáng tạo và chủ động, 
phát huy sự năng động của học sinh, đồng thời rèn luyện cho học sinh tinh thần 
làm việc cá nhân, làm việc tập thể, kỹ năng trình bày kiến thức trước nhóm.
2.3.2. Quy trình thực hiện
 Vòng 1: Nhóm chuyên gia
 Lớp học sẽ chia thành các nhóm với những nhiệm vụ học tập khác nhau. 
 Nhóm 1: Nhiệm vụ A
 Nhóm 2: Nhiệm vụ B 
 Nhóm 3: Nhiệm vụ C.
Mỗi cá nhân làm việc độc lập trong khoảng vài phút suy nghĩ về câu hỏi, chủ đề 
và ghi lại ý kiến của mình.
 Khi thảo luận nhóm phải đảm bảo mỗi thành viên trong từng nhóm đều 
được trả lời tất cả các câu hỏi được giao và trở thành chuyên gia của lĩnh vực đã 
tìm hiểu và có khả năng trình bày lại câu trả lời của nhóm ở vòng 2.
 Vòng 2: Nhóm mảnh ghép.
 Hình thành nhóm mới bao gồm các thành viên của cả ba nhóm.
 9 Tình yêu đất nước được thể hiện qua tình yêu thiên nhiên, di sản, yêu người 
dân đất nước mình; tự hào và bảo vệ những điều thiêng liêng đó.
 Nhân ái: Nhân ái là biết yêu thương, đùm bọc mọi người; yêu cái đẹp, 
yêu cái thiện; tôn trọng sự khác biệt; cảm thông, độ lượng và sẵn lòng giúp 
đỡ người khác.
 Chăm chỉ: Đức tính chăm học, chăm làm, hăng say học hỏi và nhiệt 
tình tham gia công việc chung sẽ giúp các em rèn luyện, phát triển bản thân 
để đạt được những thành công lớn lao trong tương lai.
 Trung thực: Dù một người có giỏi đến đâu mà thiếu đi đức tính này 
thì vẫn là kẻ vô dụng.. Bởi thế nên ngay từ nhỏ, các học sinh cần được rèn 
luyện tính thật thà, ngay thẳng và biết đứng ra bảo vệ lẽ phải.
 Trách nhiệm: Chỉ khi một người có trách nhiệm với những gì mình 
làm thì đó mới là khi họ trưởng thành và biết cống hiến sức mình cho một xã 
hội tốt đẹp hơn.
4. Năng lực
 Năng lực là khả năng thực hiện có hiệu quả và có trách nhiệm các hành động, 
giải quyết các nhiệm vụ, vấn đề thuộc các lĩnh vực nghề nghiệp, xã hội hay cá 
nhân trong những tình huống khác nhau trên cơ sở hiểu biết, kĩ năng, kỉ xảo và 
kinh nghiệm, cũng như sự sẵn sàng hành động.
 Năng lực không phải là một thuộc tính đơn nhất. Đó là một tổng thể của nhiều 
yếu tố có liên hệ tác động qua lại và hai đặc điểm phân biệt cơ bản của năng lực 
là: tính vận dụng; tính có thể chuyển đổi và phát triển. Đó cũng chính là các mục 
tiêu mà dạy và học tích cực muốn hướng tới.
4.1. Năng lực chung:
 - Năng lực tự chủ và tự học.
 - Năng lực giao tiếp và hợp tác.
 - Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo.
4.2. Năng lực đặc thù môn sinh học.
 - Năng lực nhận thức kiến thức khoa học môn sinh học.
 - Năng lực nghiên cứu khoa học.
 - Năng lực thực hiện trong phòng thí nghiệm.
 - Năng lực tìm hiểu thế giới sống.
 11 CHƯƠNG 2. CƠ SỞ THỰC TIỄN
 Định hướng đổi mới trong dạy học môn Sinh học nói riêng và các môn học 
khác không chỉ đơn thuần là cung cấp các kiến thức cho học sinh mà phải phát 
triển kỹ năng then chốt và tạo cơ hội để học sinh được trải nghiệm vận dụng môn 
Sinh học vào giải quyết vấn đề thực tiễn.
 Bắt nguồn từ định hướng đó đòi hởi giáo viên phải có khả năng thiết kế, tổ 
chức, hướng dẫn các hoạt động học tập, lựa chọn các phương pháp và kỹ thuật 
dạy học phù hợp với trường mình giảng dạy với đối tượng học sinh, với từng kiểu 
bài để học sinh tích cực, chủ động tham gia thực hiện các nhiệm vụ học tập, tăng 
cường các hoạt động thực hành, trải nghiệm cho học sinh.
 Thực tế việc tổ chức hoạt động dạy học tích cực cho học sinh còn rất nhiều 
hạn chế, nếu có tổ chức thì sẽ khô khan gây ra sự nhàm chán cho học sinh và 
không phát huy được vai trò , tác dụng vốn có của nó trong đổi mới giáo dục. Điều 
này cũng là lý do làm cho học sinh sẽ học theo kiểu chống đối, tiếp thu kiến thức 
một cách thụ động, điều đó dẫn đến kết quả học tập không cao.
 Để bài học sinh động hơn, phát huy được tính tích cực và gây hứng thú học 
tập cho học sinh. Học sinh sẽ tiếp thu kiến thức một cách tự nhiên, chủ động chứ 
không phải theo kiểu thụ động, chống đối. Qua đó học sinh sẽ giải quyết ván đề, 
năng lực tư duy, năng lực hợp tác năng lực vận dụng kiến thức vào thực tế.
 Qua phiếu khảo sát điều tra tôi thu được kết quả như sau.
 PHIẾU KHẢO SÁT MÔN SINH HỌC KHỐI 11.
 1. Em có yêu thích môn Sinh học không?
 Bình
 Rất thích 16 Thích 40 78 Không thích 24
 thường
 Em nghĩ môn Sinh có khó không
 Bình
 Rất khó 23 khó 43 74 không khó 16
 thường
 3. Nguyên nhân em chưa học tốt môn Sinh là do đâu?
 Kiến thức cơ bản chưa thực sự tốt 48
 Kiến thức môn Sinh khô khan không hấp dẫn 56
 13