SKKN Phát triển năng lực hợp tác và giao tiếp cho học sinh khi dạy chương I “Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917 và công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô (1921-1941)” trong chương trình Lịch sử lớp 11

 1. Lời giới thiệu
 Hiện nay, nước ta đang hội nhập quốc tế một cách mạnh mẽ. Xu thế đó 
đang đặt ra cho ngành giáo dục nước ta một nhiệm vụ hết sức nặng nề, đó là đào 
tạo một lớp người có đủ phẩm chất và năng lực để tham gia phát triển kinh tế, văn 
hóa xã hội một cách bền vững. Có rất nhiều năng lực và phẩm chất cần được hình 
thành cho học sinh khi còn ngồi trên ghế nhà trường, trong đó năng lực được xác 
định là cốt lõi cần phải hình thành cho học sinh theo định hướng của Chương trình 
giáo dục phổ thông mới là năng lực hợp tác và giao tiếp. Năng lực hợp tác và giao 
tiếp không chỉ là nhu cầu tăng thêm sức lực hoặc trí lực để hoàn thành những mục 
tiêu chung mà quan trọng hơn do mỗi cá nhân, mỗi cộng đồng đang ngày càng 
phụ thuộc vào nhau hơn bao giờ hết, vì vậy nhu cầu hợp tác và giao tiếp đã trở 
nên bức thiết với mọi cá nhân và cộng đồng. Cuộc sống mới đòi hỏi phải nhận 
thức vai trò, khả năng hợp tác và giao tiếp như là một giải pháp chủ yếu để nhân 
loại chung sống và phát triển.
 Trong dạy học lịch sử, năng lực hợp tác là những hành động, kĩ năng, thái 
độ học tập được thực hiện một cách đúng đắn, linh hoạt, mềm dẻo, có hiệu quả 
trên cơ sở vận dụng những tri thức, kinh nghiệm học tập hợp tác với giáo viên và 
bạn học nhằm thực hiện một nhiệm vụ học tập hoặc chia sẻ thông tin lịch sử. Dạy 
học phát triển năng lực hợp tác sẽ góp phần giúp học sinh biết đoàn kết, chia sẻ 
cùng giải quyết các nhiệm vụ học tập cũng như các vấn đề sảy ra trong cuộc sống. 
Còn năng lực giao tiếp giúp học sinh sử dụng ngôn ngữ lịch sử để trình bày một 
nội dung kiến thức, diễn đạt bằng ngôn ngữ lịch sử qua các thời kì, tránh “hiện 
đại hóa” lịch sử, đồng thời học sinh cũng biết sử dụng ngôn ngữ để biểu cảm và 
tái hiện cảm xúc lịch sử.
 Trên thực tế, việc phát triển năng lực hợp tác và giao tiếp trong dạy học lịch 
sử chưa được giáo viên quan tâm đúng mức. Dạy học vẫn nặng về truyền thụ kiến 
thức, lí thuyết, thiên về hoạt động của người thầy mà chưa chú ý đến trò. Một 
trong những biện pháp để phát triển năng lực giáo tiếp và hợp tác cho học sinh đó 
 1 3. Tác giả sáng kiến:
- Họ và tên: Nguyễn Thúy Mai
- Địa chỉ tác giả sáng kiến: Giáo viên trường THPT Nguyễn Thái Học – Thành 
phố Vĩnh Yên-Tỉnh Vĩnh Phúc.
- Số điện thoại: 0964034756. E-mail: nguyenthuymai18121981@gmail.com
4. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến:
- Họ và tên: Nguyễn Thúy Mai
- Địa chỉ: Giáo viên trường THPT Nguyễn Thái Học - Thành phố Vĩnh Yên - Tỉnh 
Vĩnh Phúc.
- Số điện thoại: 0964034756. E-mail: nguyenthuymai18121981@gmail.com
5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: 
 - Sáng kiến được áp dụng vào việc giảng dạy bộ môn lịch sử: chương trình 
lịch sử lớp 11. 
 - Vấn đề sáng kiến giải quyết: Thông qua việc lựa chọn những phương pháp và 
kĩ thuật dạy học tích cực khi dạy chương I: “Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917 
và công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô (1921-1941)” trong chương trình 
lịch sử lớp 11- Ban cơ bản để phát triển năng lực giao tiếp và hợp tác, qua đó, nâng 
cao hiệu quả bài học và bồi dưỡng niềm yêu thích môn học cho học sinh.
6. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử:
 Ngày áp dụng lần đầu: Tháng 10 năm 2018
7. Mô tả bản chất của sáng kiến:
 7.1. Về nội dung của sáng kiến:
 7.1.1. Xác định mục tiêu bài học để phát triển kĩ năng hợp tác và giao 
tiếp cho học sinh
 Để hình thành kĩ năng hợp tác và giao tiếp cho học sinh cần phải xác định 
được các mục tiêu mà bài học hướng tới:
 * Về kiến thức:
 3 - Rèn luyện năng tập hợp, phân tích tư liệu lịch sử, để hiểu bản chất của sự 
kiện lịch sử.
 * Định hướng các năng lực được hình thành
 - Năng lực chung: năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực đánh giá, phản 
biện, năng lực tự học, năng lực sáng tạo, năng lực sử dụng công nghệ thông tin.
 - Năng lực chuyên biệt: 
 + Năng lực thực hành bộ môn: khai thác, sử dụng lược đồ lịch sử; tranh ảnh 
về các nhân vật lịch sử, các sự kiện lịch sử.
 + Phân tích được mối liên hệ, ảnh hưởng, tác động giữa các sự kiện lịch sử.
 + Năng lực trình bày suy nghĩ cá nhân, khả năng đánh giá của cá nhân về 
một sự kiện, hiện tượng lịch sử. 
 + Năng lực phát hiện, đề xuất, giải quyết các vấn đề trong học tập lịch sử (tra 
cứu và xử lí thông tin, nêu dự kiến giải quyết các vấn đề, tổ chức thực hiện dự 
kiến, vận dụng kiến thức vào thực tiễn cuộc sống).
 7.1.2. Xác định phương pháp để phát triển năng lực hợp tác và giao 
tiếp cho học sinh khi dạy chương I: “Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917 
và công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô (1921-1941)”.
 Trong quá trình dạy học lịch sử, có nhiều năng lực cần hình thành cho học 
sinh trong đó năng lực hợp tác và năng lực giao tiếp là những năng lực cốt lõi. 
Các năng lực đó được biểu hiện cụ thể trong những hoạt động học tập thông qua 
việc hình thành các kĩ năng. 
 Năng lực hợp tác:
 - Kĩ năng làm việc theo nhóm, tập thể để giải quyết một nhiệm vụ học tập.
 - Kĩ năng chia sẻ thông tin lịch sử.
 Năng lực giao tiếp:
 - Khả năng sử dụng ngôn ngữ để trình bày một nội dung kiến thức.
 - Diễn đạt được ngôn ngữ lịch sử qua các thời kì, tránh “hiện đại hóa” lịch sử.
 - Sử dụng ngôn ngữ để biểu cảm và tái hiện cảm xúc lịch sử.
 5 Vận dụng vào bài 9: Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917 và cuộc 
đấu tranh bảo vệ cách mạng (1917-1921)
 * Khi dạy mục 1 (I): Tình hình nước Nga trước cách mạng: phương pháp 
làm việc nhóm được tiến hành như sau:
 - Bước 1: Làm việc toàn lớp: nhập đề và giao nhiệm vụ
+ Giáo viên giới thiệu chủ đề: Tìm hiểu về tình hình nước Nga trước cách mạng.
+ Chia lớp thành 4 nhóm: mỗi tổ là 1 nhóm, mỗi nhóm có 1 tổ trưởng, 1 thư kí và 
các thành viên.
+ Xác định nhiệm vụ các nhóm: học sinh quan sát hình ảnh, đọc tư liệu, dựa vào 
Ssách giáo khoa và thực hiện yêu cầu (giáo viên phát phiếu học tập):
 7 NHÓM 2
 Bức tranh: “Những người lính Nga ngoài mặt trận năm 1917” phản ánh: cảnh tượng bãi xác 
 binh lính Nga, chứng tỏ ngoài mặt trận, quân đội Nga thua trận. Tính đến năm 1917, có tới 1,5 
 triệu người chết, 4,5 triệu người bị thương...
 Yêu cầu: 
 1. Tưởng tượng mình là một người lính Nga và hãy giới thiệu về mình. (Gợi 
ý: Là ai? Cuộc sống ra sao? Phục vụ ai? Cảm nhận như thế nào khi ra chiến 
trường? Cảm nhận như thế nào khi bại trận?)
 2. Năm 1914, có sự kiện gì đối với nước Nga? Sự kiện đó tác động đến Nga 
như thế nào?
 9 NHÓM 4
 “Không thể sống được nữa. Không có ăn. Không có mặc. Không có gì 
 để sưởi ấm. Ở ngoài mặt trận là máu, là thương tật, là chết chóc. Hết đợt bắt 
 lính này đến đợt bắt lính khác, con em chúng ta bị lùa đến lò sát sinh dành cho 
 con người. Không thể im lặng được nữa!
 Hãy kêu gọi tất cả mọi người lính đấu tranh. Thà chết vinh quang vì 
 đấu tranh cho sự nghiệp công nhân còn hơn là bỏ mạng ngoài mặt trận vì độc 
 lập của bọn tư sản hay tàn tạ vì đói và làm việc quá sức”.
 (Truyền đơn của BCH Đảng bộ Bônsêvích – tháng 2/1917)
 “...Chúng ta phải trả qua một thời kì 
 chưa từng có-những ngày đẫm máu: 
 dưới ngọn cờ của Nga hoàng, hàng triệu 
 công nhân phải chiến đấu ngoài mặt trận 
 vì bọn tư bản, hàng triệu người khác 
 đang rên xiết dưới gánh nặng của nạn 
 đắt đỏ và tình trạng kinh tế bị tàn phá. 
 Các tổ chức công nhân bị phá vỡ, tiếng 
 nói của công nhân bị bóp nghẹt. Tâm 
 hồn và thể xác công nhân bị cưỡng chế. 
 Tìm lối thoát ở đâu?...”
 (Theo: Lịch sử Cách mạng XHCN 
 tháng Mười Nga vĩ đại)
 LÊ NIN
 Yêu cầu: 
 1. Nếu em là đại diện của Đảng Bôn-sê-vích em sẽ nói gì với dân chúng lúc 
này? Em sẽ làm gì để đưa nhân dân Nga thoát ra khỏi khó khăn cực khổ?
 2. Tại sao đầu năm 1917, nước Nga tiến sát tới một cuộc cách mạng?
 11 + Xác định nhiệm vụ: Cho học sinh quan sát 1 số hình ảnh về cuộc cách 
mạng tháng Hai, dựa vào kiến thức sách giáo khoa học sinh quan sát, thảo luận và 
điền vào phiếu học tập (các nhóm hoàn thành nội dung 1 đến 5):
 Cuộc biểu tình của 9 vạn nữ công nhân 
 ở Pê-tơ-rô-grat
 PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1
 CUỘC CÁCH MẠNG THÁNG HAI NĂM 1917
 1 Sự kiện mở đầu
 2 Phương pháp
 3 Lãnh đạo
 4 Lực lượng tham gia
 5 Kết qủa
 6 Tính chất
 13 Vì sao năm 1917, nước Nga có 2 cuộc cách mạng? (cách mạng tháng Hai 
đã giải quyết được nhiệm vụ gì? (lật đổ chế đội phong kiến...). Còn nhiệm vụ gì 
phải tiếp tục giải quyết? (lật đổ chính phủ Lâm thời của giai cấp tư sản...)
 Vì sao Lê nin đưa ra bản Luận cương tháng Tư, chủ trương chính đề cập 
trong bản Luận cương tháng Tư là gì? (để giải quyết yêu cầu của cách mạng, 
chuyển từ cách mạng dân chủ tư sản sang cách mạng xã hội chủ nghĩa...)
Về cuộc Cách mạng tháng Mười:
 - Bước 1: Làm việc toàn lớp: 
 + Giáo viên giới thiệu chủ đề: Tìm hiểu về Cuộc cách mạng tháng Mười
 + Học sinh làm việc theo nhóm cặp đôi (cùng bàn)
 + Xác định nhiệm vụ: Cho học sinh quan sát 1 số hình ảnh về cuộc cách 
mạng tháng Mười, dựa vào kiến thức sách giáo khoa học sinh quan sát, thảo luận 
và điền vào phiếu học tập (các nhóm hoàn thành nội dung 1 đến 4):
 PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2
 CUỘC CÁCH MẠNG THÁNG HAI NĂM 1917
 1 Chủ trương của Đảng 
 Bôn-sê-vích
 2 Diễn biến chính 24/10:
 25/10:
 Đầu năm 1918:
 3 Lực lượng tham gia
 4 Kết qủa
 5 Tính chất
 15 + Từ các nội dung trên phiếu học tập: Lãnh đạo, lực lượng tham gia và kết 
quả của cuộc cách mạng tháng Mười, giáo viên giúp học sinh hình thành khái 
niệm: tính chất của cách mạng tháng Mười là cách mạng xã hội chủ nghĩa.
 PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2
 CUỘC CÁCH MẠNG THÁNG HAI NĂM 1917
 1 Chủ trương của Đảng Chuyển từ CM DCTS => CMXHCN
 Bôn-sê-vích
 2 Diễn biến chính 24/10: bắt đầu khởi nghĩa
 25/10: 10 tấn công cung điện Mùa Đông Khởi nghĩa 
 Pêtơrôgrát giành thắng lợi
 Đầu năm 1918: giành thắng lợi trên khắp nước Nga rộng lớn.
 3 Lực lượng tham gia Công nhân, nông dân và binh lính
 4 Kết qủa - Chính phủ lâm thời tư sản bị lật đổ hoàn toàn.
 - Chính quyền về tay vô sản và nhân dân lao động.
 5 Tính chất Là cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa.
 + Từ kết quả phiếu học tập, giáo viên đặt câu hỏi nâng cao để học sinh trao 
đổi, thảo luận: Vì sao Lê nin quyết định khởi nghĩa sớm 1 ngày? (Vì kế hoạch bị 
lộ, khởi nghĩa sớm để đảm bảo cơ hội chiến thắng, đây là quyết định sáng suốt 
cỉa Lê nin...). Ý nghĩa của ngày 25/10/1917 với nước Nga? (trở thành ngày thắng 
lợi của cuộc cách mạng tháng Mười Nga...)
 Vận dụng vào bài 10: Liên Xô xây dựng chủ nghĩa xã hội (1921-1941)
 * Khi dạy mục II: Công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô
 - Bước 1: Làm việc toàn lớp: 
 + Giáo viên giới thiệu chủ đề: Tìm hiểu về Công cuộc xây dựng chủ nghĩa 
xã hội ở Liên Xô (1925 - 1941)
 + Tổ chức tìm hiểu kiến thức mới dưới dạng trò chơi, chia học sinh làm 4 
đội, tương ứng với 4 tổ, kê bàn ghế để học sinh trong nhóm có thể dễ dàng trao 
đổi, thảo luận. Mỗi nhóm có 1 tổ trưởng, 1 thư kí và các thành viên.
 17